مراحل طراحی و پیاده سازی سیستم CBM

مراحل مختلف پیاده سازی سیستم تعمیر و نگهداری  CBM عبارتند از: آماده سازی مطالب اولیه برای توجیه سیستم تعمیر و نگهداری، طراحی سیستم تعمیر و نگهداری، استقرار و اجرای سیستم تعمیر و نگهداری و بهبود مستمر تعمیر و نگهداری.

مرحله اول : آماده سازی مطالب اولیه برای توجیه سیستم تعمیر و نگهداری

در این مرحله مقدمات کار فراهم می شود که خود شامل هفت زیر مرحله است. بررسی وضعیت فعلی سیستم نگهداری و تعمیرات و روشهای جاری و تهیه گزارشهایی با محتوای فنی- اقتصادی برای توجیه طرح CBM از اولین مراحل کار بشمار رفته و اجرای موفق آن، نقش تعیین کننده ای در ادامه کار خواهد داشت. معمولاً انگیزه های اولیه برای این کار بواسطه الگوگیری از سازمانهای موفق و یا احساس نیاز برای ارتقاء سیستم نت در داخل سازمان بوجود می آید. تهیه طرح توجیهی می تواند توسط یکی از پرسنل سازمان و یا توسط یک مشاور از بیرون سازمان صورت پذیرد. اهمیت این مرحله از آن روست که مقدمات درک اهمیت و ضرورت کار را فراهم آورده و می توان به مرحله بعدی یعنی جلب حمایت مدیریت ارشد پرداخت. این کار از طریق ارائه گزارش فنی – اقتصادی تهیه شده به مدیریت ارشد و نیز برگزاری جلسات فنی و سمینار آموزشی با حضور وی صورت می پذیرد. اصولاً بدون گذراندن موفقیت آمیز این مرحله، کل کار متوقف خواهد شد و حمایت مدیریت ارشد سازمان، پیش نیاز اصلی اجرای هرگونه طرح و برنامه جدید می باشد.

پس از اطمینان از اینکه استقرار سیستم CBM مورد حمایت مدیریت قرار گرفته است، می توان تیمی را برای طراحی سیستمی متناسب با واحد صنعتی مدنظر انتخاب نمود. اعضاء این تیم را معمولاً پرسنل علاقمند از واحدهای تعمیرات و یا دفتر فنی (بازرسی فنی) تشکیل می دهند. البته حضور یک نماینده از بخش تولید نیز بسیار مفید و بلکه ضروری می باشد. برای کمک به تسریع برنامه و جایگزینی یک روند اصولی بجای روند سعی و خطا، استخدام یک مشاور توانمند برای هدایت کار توصیه می شود. تهیه برنامه برای آموزش اعضاء، مرحله بعدی کار می باشد. این آموزشها محتوای بسیار گسترده ای را در بر خواهد داشت که شامل عناوینی همچون: آشنایی با نگرشها و استراتژیهای نوین نگهداری و تعمیرات، آشنایی با تکنیکهای مختلف پایش وضعیت و ... خواهد بود. تعیین سطوح مورد نیاز برای آموزش متناسب با آگاهی ها و تجارب موجود در هر سازمان صورت می پذیرد. پس از اطمینان از اینکه تیم CBM توانمندیهای مورد نیاز را از طریق آموزشهای مناسب بدست آورده، می توان مرحله سیاستگذاری را آغاز کرد. در این مرحله تعیین اهداف، خط مشی و استراتژی ها صورت می پذیرد.

نهایتاً به عنوان آخرین فاز از مرحله آماده سازی، می بایست با اطلاع رسانی به کلیه پرسنل سازمان، زمینه را برای حمایت آنها از برنامه آماده کرد. این کار از طریق برگزاری سمینارهای آموزشی، جلسات توجیهی و فنی و ... قابل انجام است. درصورتیکه این مرحله فروگذار شود و یا اهمیت کافی به آن داده نشود، ممکن است مقاومتهای منفی در آینده، مانع مهمی در برابر پیشروی برنامه ایجاد نماید. لذا علاوه بر مرحله آماده سازی، در مرحله استقرار و اجرا نیز زیرمرحله ای با همین عنوان پیش بینی شده است. در واقع بحث فرهنگ سازی از ابتدای برنامه آغاز شده و همزمان با اجرا نیز باید اهمیت کافی بدان مبذول داشت.

مرحله دوم: طراحی سیستم تعمیر و نگهداری

پس از طی مرحله آماده سازی، اکنون تیم CBM آمادگی آن را دارد تا به همراه مشاور پروژه، کار طراحی را آغاز نماید. اولین مرحله در این بخش این است که محدوده کاری برنامه پایش وضعیت از نظر گنجاندن تجهیزات و ماشین آلات مشخص گردد. بدیهی است که در حالت کلی هیچ تجهیزی از برنامه فروگذار نمی شود، اما برای آغاز و به ویژه در مواردی که هیچ گونه فعالیت قبلی در زمینه CM در سازمان موجود نیست، مناسب تر است که پیاده سازی CM از تجهیزاتی که اهمیت و حساسیت بیشتری دارند، آغاز شود. تعیین این موضوع نیازمند انجام "آنالیز مرتبه اهمیت" است . ابتدا لیست کاملی از تجهیزات و ماشین آلات موجود تهیه شده و سپس معیارهای مهم برای مقایسه و رتبه دادن تعیین می شوند. برخی از این معیارها عبارتند از:

·         تأثیر بر تولید

·         هزینه های تعمیر

·         نرخ خرابی

·         تأثیر بر محیط زیست و جنبه های ایمنی

·         و ....

هر کدام از این معیارها ممکن است دارای یک یا چند زیر معیار باشد که این موضوع به چگونگی ساختار واحد تحت بررسی بستگی دارد. برای هر معیار و یا زیر معیار، حالتهای مختلف در نظر گرفته شده (مثلاً: بدون تأثیر ، تأثیر کم، تأثیر متوسط، تأثیر زیاد)  و به هر حالت یک عدد (مثلاً: به ترتیب 1، 2، 3، 4 برای مثال قبلی)  اختصاص می یابد تا بتوان اثر وزنی آن را به درستی تعیین کرد. برای انجام کار به صورت سیستماتیک می بایست فرمهای مناسبی از قبل تهیه شده و اطلاعات در آنها وارد گردد. نهایتاً با ضرب کردن نمره معیارها در یکدیگر برای هر تجهیز مشخص، یک عدد به عنوان رتبه به دست می آید و تجهیزاتی که رتبه آنها از یک حد از پیش تعیین شده بالاتر باشد، برای گنجاندن در برنامه پایش وضعیت انتخاب می شوند.

پس از انتخاب تجهیزات، اینک می بایست تکنیکهای مناسب برای پایش وضعیت انتخاب گردند. در حالت کلی می بایست از تکنیکهای مختلف استفاده کرد. لزوم بکارگیری تکنیکهای مختلف از آن روست که اولاً انواع مکانیزمهای خرابی در تجهیزات مختلف، نشانه های مختلفی از خود بروز می دهند که آشکارسازی آنها نیاز به ابزارها و روشهایی مناسب خود دارد. مثلاً وجود اشکال در عایق استاتور یک الکتروموتور خود را به صورت افزایش دمای بدنه و تغییر مقاومت عایقی نشان می دهد و ممکن است منجر به سوختن سیم پیچ موتور شود، بدون اینکه تأثیری بر روی ارتعاش آن داشته باشد و یا وجود تخلیه جزئی الکتریکی در یک پانل ناشی از ضعف در یک اتصال می تواند منجر به آرک و خرابی پانل گردد و تنها راه تشخیص آن استفاده از تکنیک آلتراسونیک و یا ترموگرافی است. به علاوه برای تجهیزات ثابت و غیردوار نظیر ولوها و شیرآلات، مخازن و تجهیزات هوای فشرده و ... روشهای خاصی برای مراقبت وضعیت وجود دارد. دوم اینکه درمورد تجهیزات حساس، رهیافت چند تکنیکی این مزیت را داراست که تشخیص خرابی و قضاوت درباره وضعیت، با اطمینان بیشتری صورت می پذیرد و چنانچه یک تکنیک، اشکال را آشکار نسازد، تکنیک دیگر این کار را خواهد کرد.

به طور اصولی، انتخاب تکنیک مانیتورینگ با توجه به انواع مختلف عیوب و مکانیزمهای خرابی که برای یک نوع تجهیز خاص احتمال وقوع داشته و یا تاکنون اتفاق افتاده است و نشانه هایی که بروز می دهند، انجام می شود.

بدیهی است که تهیه این جدول برای یک پلانت خاص، مستلزم انجام آنالیز FMECA بر روی تجهیزات شامل در برنامه و نیز داشتن اطلاعات فنی درباره روشهای رایج در پایش وضعیت است.

پس از اینکه تجهیزات شامل در برنامه و تکنیکهای مناسب برای پایش وضعیت آنها انتخاب شد و با توجه به سیاستگذاری که پیش از این انجام شده، می بایست روش انجام کار تعیین شود. در حالت کلی برای انجام کار می توان سه راه کار متفاوت را اتخاذ کرد:

1.       استفاده از پیمانکار

2.       تشکیل واحد CM در داخل سازمان و اجرای برنامه توسط این واحد

3.       ترکیبی از حالت 1 و 2

همانگونه که پیش از این عنوان شد، تصمیم گیری در این باره به سیاستگذاری انجام شده و امکانات و محدودیتهای موجود در هر سازمان بستگی دارد. مثلاً ممکن است برای یک سازمان، تشکیل واحد CM و تأمین امکانات داده برداری مقرون به صرفه نباشد و استفاده از پیمانکار در اولویت قرار گیرد. اما برای سازمانهای بزرگ (نیروگاه ، پالایشگاه ، پتروشیمی، صنایع فولاد و ...) معمولاً راه کار سوم، حالت بهینه را به دست می دهد.

برای اینکه اطلاعات فنی مورد نیاز راجع به هر تجهیز به راحتی در دسترس باشد، تهیه شناسنامه برای آنها امری ضروری به شمار می رود. منظور از اطلاعات، لزوماً اطلاعاتی که در مانوئلهای کارخانه سازنده آمده است، نیست، بلکه یکسری از این پارامترها (مثلاً تعداد پره های پمپ یا vane number) معمولاً در کاتالوگ کارخانه ای ذکر نمی شود. جزئیات اطلاعات مورد نیاز برای گنجاندن در شناسنامه CM ، به نوع تجهیز و تکنیک انتخابی برای پایش آن بستگی دارد. همچنین به منظور ایجاد زمینه برای سیستماتیک کردن فرآیند داده برداری و تحلیل داده ها، پایگاه داده (data base) برای تجهیزات تحت پایش تهیه می شود.

تهیه و تدوین "رویه و دستورالعمل برای داده برداری و آنالیز داده ها"، "روند گردش کار تعمیرات بر اساس وضعیت"، "چگونگی ارائه گزارش و فرم های لازم" مراحل پایانی کار طراحی سیستم CBM را تشکیل می دهند. برای مثال در سازمانهایی که استاندارد ISO را أخذ نموده اند، این کار در قالب نظام ISO  قابل انجام است. در سایر سازمانها نیز برای سیستماتیک کردن و ایجاد زمینه برای مستندسازی، انجام این مرحله کاملاً ضروری است.

مرحله سوم: استقرار و اجرای سیستم تعمیر و نگهداری

پس از طی مرحله طراحی:

·         لیست تجهیزات مشول در برنامه CM و شناسنامه آنها تهیه شده است.

·         تکنیکهای مورد نیاز برای پایش وضعیت هر تجهیز انتخاب شده است.

·         تعداد و محلهای داده برداری و پریود داده برداری تعیین شده است.

·         امکانات مورد نیاز برای داده برداری تأمین شده و یا پیمانکار ذی صلاح انتخاب شده است.

·         Data base نرم افزاری برای وارد کردن نتایج داده برداری آماده شده است.

·         روشهای اجرایی، دستور العملها و فرمهای مورد نیاز تدوین شده اند.

 البته بدیهی است در طول اجرای برنامه ممکن است مفاد هر کدام از آیتمهای فوق مورد بازنگری قرار گیرد و این موضوع در مرحله نهایی تحت عنوان "بهبود مستمر" دیده شده است. اجرای برنامه مطابق با دستور العملهای تهیه شده آغاز می گردد و به طور کلی سیکل CM مطابق با شکل زیر طی می شود:

سیکل دائمی اجرای CM

همانطور که پیداست، جمع آوری اطلاعات (برای مثال اندازه گیری ارتعاشات) مرحله اول کار را تشکیل می دهد. پس از ارزیابی اطلاعات و از طریق مقایسه مقادیر با مقادیر پایه (هم مقدار کلی ارتعاش و هم مؤلفه های فرکانسی آن)،  موارد مسأله دار تشخیص داده شده (آشکار سازی عیب) و به علاوه با توجه به میزان اختلاف با مقادیر پایه و اینکه این اختلاف از چه نوعی (از نظر مؤلفه های فرکانسی و ...) است، در دو دسته آلارم و تریپ تقسیم می شوند (تعیین شدت عیب). موارد درحد آلارم، در برنامه مراقبت ویژه قرار گرفته و در فواصل زمانی کوتاه تر از معمول، داده برداری صورت می پذیرد. موارد در حد تریپ، مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته و پس از تشخیص ناحیه معیوب و حتی المقدور نوع عیب، درخواست انجام اقدام اصلاحی (فعالیت تعمیراتی) صادر می شود که معمولاً یکسری توصیه ها را نیز در بر دارد. پس از اینکه اقدام اصلاحی صورت پذیرفت، وضعیت تجهیز مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرد تا از اثربخشی اقدام اصلاحی اطمینان حاصل شود (ارزیابی نتیجه). در نهایت سیکل مجدداً تکرار می گردد.

همزمان با اجرای دائمی این چرخه، ضمن ارائه گزارش عملکرد به صورت روتین و در قالبهای از پیش تعیین شده، لازم است تمهیداتی اندیشیده شود تا بتوان منافع حاصله را نیز اندازه گیری نمود. انجام این کار برای تداوم برنامه (داشتن توجیه اقتصادی) و ایجاد زمینه برای بهبود آن (بهینه سازی هزینه ها)، بسیار ضروری است. همچنین همانطور که در فاز آماده سازی نیز عنوان شد، تلاش در جهت تغییر فرهنگ سازمانی در راستای CBM و جلب حمایت پرسنل، در مرحله اجرایی کار نیز ادامه می یابد. برای مثال انتشار دستاوردها و منافع حاصله از طریق تابلو اعلانات، نشریه داخلی، برگزاری سمینار و ... می تواند اثربخش باشد.

مرحله چهارم: بهبود مستمر سیستم تعمیر و نگهداری

برنامه CM ، یک برنامه زنده و پویاست و هر برنامه پویایی برای تکامل و تداوم، نیازمند تجدید نظر و ساماندهی مجدد در طول اجرا می باشد. به ویژه اینکه تکنولوژی پایش وضعیت از طریق پروژه های تحقیقاتی، تجربیات صنایع پیشرو و اقدامات موسسه های تدوین استاندارد در حال دگرگونی و تکامل در سطح بین المللی است. لذا شایسته است تمهیداتی در این خصوص اندیشیده شود تا اهداف مورد نظر حاصل گردند. برای مثال شرکت در سمینارها، کنفرانسها و دوره های آموزشی مرتبط به صورت برنامه روتین می تواند بسیار سودمند باشد. همچنین استفاده از اینترنت به عنوان یک منبع سرشار برای آشنایی با دستاوردهای تکنولوژیک جدید توصیه می شود. با ممیزی منافع و دستاوردهای حاصله و فعالیتهای انجام شده گروه CM به صورت دوره ای (مثلاً سالیانه)، زمینه های بهبود شناسایی شده و امکان تعریف کردن پروژه های بهبود مستمر فراهم می شود.