فعالیتهای نگهداری و تعمیرات انواع تجهیزات موجود در هر واحد تولیدی و خدماتی باید در چهارچوب یك نظام كامل، جامع و مناسب كه به صورت نرم افزار و یا مدون توسط كارشناسان و صاحب نظران طراحی سیستم و سیستم دهی تهیه شده است، به مرحله اجرا درآید تا ضمن اعمال كنترل بر تأمین منابع مورد نیاز، صاحبان صنایع و مالكین تجهیزات از منافع و مزایای مستقیم و غیرمستقیم كه از پیاده سازی آن سیستم عاید می شود، بهره مند شوند. سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM/ Preventive Maintenance. sys) و سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (PDM/ Predictive Maint. sys) از رایج ترین انواع سیستمهای نت می باشند كه پس از طراحی معمولاً براساس نظر و تصمیم كارشناسان و متولیان امور نگهداری و تعمیرات، با توجه به توان فنی و مهندسی و منابع موجود، نوع سرویس و اهمیت دستگاه و برنامه های كلان مدیریت، انتخاب و پیاده سازی می شوند. ضمن اینكه سیستم پیشرفته (CBM/Condition Based Maintenance. sys) عملاً شكلی تلفیقی و بهینه سازی شده از سیستمهای مذکور می باشد كه در مجموع جنبه های اقتصادی امور نگهداری و تعمیرات (به صورت كنترل و دقیق مؤلفه های هزینه ساز مرتبط با اقتصاد تعمیرات) و نهایتاً تعدیل قیمت تمام شده محصول را در قالبی آگاهانه مورد توجه قرار می دهد.

   1) سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM)

    سیستم تعمیر و نگهداری پیشگیرانه با هدف جلوگیری از توقفات بدون برنامه و خراب شدن ناگهانی تجهیزات که باعث نیاز به تعمیرات اصلاحی می گردد، صورت می گیرد. در واقع در این نوع سیستم بازرسی تجهیز پس از بازه زمانی ارائه شده از طرف سازنده و با توجه به زمان انقضای تجهیز (Mean-Time-to-Failure (MTTF)) مورد توجه قرار می گیرد.

   چنانچه به وسیله شکل(1) نیز تأیید می گردد در هفته های اولیه پس از نصب یک تجهیز با توجه به امکان وجود اشکالات مختلف در نصب امکان خراب شدن آن بیشتر است و پس از این بازه زمانی برای بازه نسبتاً طولانی احتمال خراب شدن تجهیز کم است. پس از عمر نرمال تجهیز نیز با گذشت زمان احتمال تخریب تجهیز به شدت افزایش می یابد. در سیستم تعمیر و نگهداری پیشگیرانه بازرسی و تعمیر تجهیز بر اساس احتمال تخریب در زمانهای مختلف برنامه ریزی می شود. نکته مشترک برنامه های تعمیر و نگهداری پیشگیرانه ارائه برنامه زمانی مشخص برای تعمیرات و نگهداری تجهیزات مختلف است. مهمترین اشکال این نوع سیستم تعمیر و نگهداری نیز عدم در نظر گرفتن تأثیر پارامترهای مختلف عملیاتی در تنظیم برنامه زمانی مورد نظر و لذا احتمال تخریب تجهیز قبل از رسیدن زمان پیش بینی شده در برنامه است. این در حالی است که هزینه تعمیر پس از تخریب(Reactive Repair) ، حدود سه برابر بیش از تعمیر برنامه ریزی شده قبل از تخریب است.

شکل(1). احتمال تخریب تجهیزات مختلف

   2) سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (PDM)

   سیستم تعمیر و نگهداری پیشگویانه بر مبنای مونیتورینگ سیستم برای آشکار شدن اشکالات اولیه سیستم و ممانعت از ایجاد اشکالات اساسی است. این سیستم با بهره گیری از اطلاعات حاصل از مونیتورینگ منظم شرایط واقعی، راندمان عملیاتی و سایر پارامترهای بیانگر کارایی یک تجهیز به تعیین حداکثر بازه زمانی مطمئن بین تعمیرات می پردازد. در این روش ضمن حداقل شدن هزینه مربوط به تعمیر و نگهداری، حداکثر قابلیت اطمینان از عملکرد صحیح و بهینه سیستم فراهم می گردد.  از آنجا که در این شرایط پیشگیری از هرگونه اشکال در سیستم بر مبنای اطلاع از شرایط واقعی صورت می گیرد، مانیتورینگ صحیح و دقیق از مهمترین ابزارهای لازم برای تعمیرات پیشگویانه است. مهمترین حسن این نوع سیستم تعمیر و نگهداری، عیب یابی سریع تجهیزات مختلف است و بدیهی است که اگر تعمیرات مکانیکی در همان مراحل اولیه بروز عیب در تجهیز صورت گیرد، هزینه آن به مراتب کمتر از تعمیر اساسی یک تجهیز خراب است.

   3) سیستم نگهداری و تعمیرات پیشرفته (CBM)

   گرچه مفاهیم CBM و PDM نسبت به یکدیگر نزدیك هستند ولی لازم به ذکر است که در CBM به صرف انجام آزمایشهای ابزاری (Instrumental Testing) و به اجرا در آوردن فعالیتهای بازرسی فنی (Technical Inspection) و كسب اطلاع از وضعیت موجود قابلیت و كارایی قطعات و تجهیزات كه در اثر پیاده سازی PDM معین می گردد، بلافاصله راجع به توقف و یا ادامه كار، تجهیز دستگاه مورد تصمیم گیری نمی شود بلكه به طور واقع بینانامه با توجه به همه جوانب و عوامل و تحلیل فاكتورهای مهم دیگر و جمع بندی اطلاعات به دست آمده تصمیم گیری نهایی صورت می گیرد.