انرژی نو یا انرژی جایگزین به آن دسته از انرژی‌ها گفته می‌شود که برای تولیدشان از منابع بدون کربن استفاده می‌گردد؛ مانند انرژی خورشیدی، انرژی بادی، انرژی دریایی، زمین گرمایی، نیروگاه‌های آبی و کربن خنثی مانند زیست توده. از هیدروژن نیز که در پیل‌های هیدروژنی قادر به ذخیره انرژی است، به عنوان انرژی نو نام برده می‌شود.

این نوع انرژی‌ها معایب سوخت‌های فسیلی مانند افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن و در نتیجه افزایش دمای کره زمین و تغییرات آب و هوایی و آلودگی زیست‌محیطی را ندارد علاوه بر این منابع تولید آن‌ها تمام ناشدنی و نامحدود است.

 

به گزارش شانا، صاحبان منابع فسیلی باید واقع نگرانه بدانند که برداشت بیشتر آنها از ذخایر امروز، مستلزم بهره مندی کمتر فردا و در نهایت تهی شدن منابع در مدت زمانی کمتر است.
خوشبختانه بیشتر ممالک جهان به اهمیت و نقش منابع انرژی به ویژه انرژی های تجدید پذیر  پی برده اند و به طور گسترده برای بهره برداری از این منابع تحقیقات وسیع و سرمایه گذاری های اصولی کرده اند. با توجه به این موضوع در ایران نیز لازم است راهبردها و برنامه های زیر بنایی و اصولی تدوین شده و به مورد اجرا در آید.

  همان طور که در شکل بالا مشاهده می شود در سال ۲۰۱۱ بالغ بر ۹ درصد از کل انرژی استفاده شده در کل حوزه ها و بخش های مختلف آمریکا را انرژی تجدید پذیر تشکیل می دهد. از این ۹ درصد حدود ۱۳ درصد را باد، میزان ۳۵ درصد را انرژی آبی، بالغ بر ۲ درصد را زمین گرمایی، نزدیک به ۴۸ درصد را زیست توده و بیش از ۲ درصد را انرژی خورشیدی تشکیل می دهد.
این در حالی است که تولید انرژی در ایران به طور مرسوم حول محور استفاده از سوختهای فسیلی ارزان می چرخد و انرژی های نو و تجدید پذیر از رشد و توسعه قابل دفاعی برخوردار نیستند.

استفاده از مجموعه انرژی تجدید پذیر در ایران هنوز کمتر از یک درصد از کل مصرف انرژی در کشور است. مطابق برنامه پنجم توسعه  استفاده از انرژی تجدید پذیر باید تا مارس ۲۰۱۵ به ۱,۵ درصد افزایش پیدا کند. با این وجود تحریم های خارجی سرعت سرمایه گذاری خارجی و توسعه انرژی تجدید پذیر را در ایران کاهش داده است.

کمربند طلایی خورشید در جهان

 اروپا تا سال ۲۰۵۰ قبل از این که سوختهای فسیلی در کمربند طلایی خورشید جهان به پایان برسد ۲۰ درصد از انرژی خود را از طریق سرمایه گذاری در بیابان های همین کشور ها که بیشترین سوخت های فسیلی را دارند و با رنگ آبی در تصویر نمایان است به دست خواهد آورد.
در جنوب خلیج فارس سلطان احمد الجابر، وزیر کشور امارات، در حاشیه اجلاس ابوظبی به خبرنگاران مدعی شد با این که کشورش سابقه‌ای طولانی در صادرات منابع انرژی فسیلی دارد اما اکنون به صادرکننده انرژی‌های تجدیدپذیر نیز بدل شده است.
به زبان ساده، امارات اکنون نه تنها نفت صادر می‌کند بلکه می‌تواند به همسایگان خود برق حاصل از انرژی خورشیدی و باد را نیز صادر کند و این در حالی‌ است که در شمال خلیج فارس یعنی در ایران منابع انرژی‌های تجدید شونده فراوان‌تر از کشورهای جنوبی‌است.
قطر و امارات  در جنوب خلیج فارس در حال تبدیل  به الگوهای جهانی مشارکت مردمی و تولید انرژی تجدید شونده هستند، درست در زمانی که  خبر چندانی  از تولید انرژی‌های تجدید شونده شنیده نمی شود.
به طور کلی برآورد دقیق میزان تامین انرژی ایران از منابع تجدیدپذیر، نشان دهنده این امر است که کل ظرفیت نصب شده تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر تاکنون به بیش از ۱۱۰ مگاوات رسیده است.
در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۹۸۵۹,۲ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر اعم از آبی، بادی، خورشیدی و بیوگاز در حال بهره برداری بوده است. علاوه بر این ظرفیت نیروگاهی، حدود ۳۲.۱ مگاوات نیز سیستم های کوچک فتوولتاییک جهت روشنایی معابر و جاده ها، چراغ های راهنمایی، سیستم های مخابراتی و برق رسانی روستایی به کار گرفته شده است.

برق آبی
انرژی برق آبی به عنوان سومین منبع تولیدکننده برق و هم چنین مهم ترین انرژی تجدیدپذیر مولد برق در جهان محسوب می شود. براساس آخرین داده ها، حدود ۱۷ درصد برق تولیدی جهان از انرژی برق آبی تأمین می شود.
از آنجا که ایران از لحاظ جغرافیایی، کشوری خشک و نیمه خشک به شمار می آید، دارای رتبه ۳۸ در بین کشورهای مختلف جهان از لحاظ تولید برق آبی است. وقوع خشکسالی و کاهش شدید بارندگی ها از سال ۱۳۸۶ ، کاهش حجم ذخیره آب پشت سدها، ایران را با مشکلات جدی، چه از لحاظ تأمین آب شرب و چه از لحاظ انرژی تولیدی مورد نیاز نیروگاه های برق آبی مواجه کرده است. همچنین احداث سدهای بیش از حد در پشت رودخانه ها در ایران منجر به مشکلاتی مانند خشک شدن دریاچه ارومیه شده که نشان می دهد بیش از ظرفیت به منابع آبی کشور فشار وارد شده است.
در سال ۱۳۹۱ ، با بهره برداری از نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی گتوند، ظرفیت نیروگاههای آبی در حال بهره برداری کشور به ۹۷۴۶,۱ مگاوات رسید.

انرژی بادی
استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی به دلیل کاهش هزینه های تولید برق، اشتغال زایی و نبود آلودگی محیط زیست در کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای دیگر، در میان منابع تجدیدپذیر، توانسته است به عنوان یک منبع جدید تأمین برق در سطح جهان مطرح شود. در ایران نیز،  انرژی بادی دومین منبع تولید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر محسوب می شود.
بر اساس پروژه پتانسیل سنجی بادی در ایران، پتانسیل بادی قابل استحصال در کشور حدود ۱۰۰ گیگاوات است. در انتهای سال ۱۳۹۱ ظرفیت نیروگاه های در حال بهره برداری کشور ۱۰۶,۱ مگاوات بوده است.

انرژی خورشیدی
رتبه های یکم تا پنجم تولید برق خورشیدی دنیا را کشورها ی ژاپن، چین، آلمان، تایوان و آمریکا در اختیار دارند . این کشورها با سیاستگذاری ها و مکانیسم های حمایتی مناسب توانسته اند ظرفیت های برق خورشیدی خود را در طول زمان افزایش دهند.
کاهش هزینه احداث نیروگاه های خورشیدی در طول زمان قابل توجه است، به طوری که در سال ۱۹۷۵ هزینه آن ۱۰۰ دلار به ازای هر وات بوده است که در پایان سال ۲۰۱۰ به حدود یک دلار رسیده است که معادل هزینه های نیروگاه برق آبی است.
ایران یکی از کشورهای مناسب در جهت تابش خورشید، روزهای آفتابی، درجه حرارت مناسب در نقاط مختلف با تابش خوب و شبکه های گسترده برق برای جابجایی تولید انرژی الکتریکی از خورشید است، زیرا در بین مدارهای ۲۵ تا ۴۰ درجه عرض شمالی قرار گرفته و میزان تابش خورشیدی آن بین ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ کیلو وات ساعت بر مترمربع در سال تخمین زده شده است که بالاتر از میزان متوسط جهانی است.

انرزی زمین گرمایی
پتانسیل جهانی استفاده از منابع زمین گرمایی در حدود ۶۵ تا ۱۳۵ گیگاوات برآورد شده است . ایران نیز در شمار کشورهایی است که دارای ذخایر قابل توجه برای تولید برق از انرژی زمین گرمایی با استفاده از سیکل های تبخیر لحظه ای و باینری (دوگانه) است و قابلیت تولید برق زمین گرمایی با ظرفیت بیش از ۲۰۰ مگاوات را دارد. بر اساس آخرین مطالعات بیش از ۱۰ منطقه مستعد در این خصوص شناسایی شده است.

زیست توده
از این حامل انرژی جهت تولید حرارت یا برق استفاده می شود و به دلایل متعدد نظیر سهولت کاربرد و مسائل اقتصادی و اجتماعی همواره مورد توجه بشر بوده است. در محاسبات تراز انرژی ایران، تنها آن بخش اندکی از زیست توده جامد تولیدی که به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرد لحاظ می شود و سایر کاربردهای غیر انرژی آن در محاسبات در نظر گرفته نمی شوند.

سایر انرژی های تجدیدپذیر
علاوه بر موارد فوق، در زمینه استفاده از پیل سوختی، زیست توده جامد، هیدروژن، باتری وانادیومی، پسماندهای جامد و مایع شهری و بیودیزل نیز پروژه هایی وجود دارند که هم اکنون در کشور در حال اجراست.

علت عدم استفاده از انرژی خورشیدی در ایران چیست؟

کشور ایران دارای 2 کویر بزرگ در مرکز خود است که در تمام مدت سال به ندرت آسمان آن ها ابری می شود. تقریبا در تمامی دقایق روز آفتاب در این 2 کویر می تابد و بیابان های بزرگی نیز در کشور وجود دارد که کمتر اوقاتی پیش می آید که ابرها مانع تابیدن نور خورشید شوند.

وحید عباسی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی کرمانشاه در این زمینه گفت: امروزه تامین انرژی و نحوه مدیریت آن تاثیرات مستقیمی بر زندگی، اقتصاد، محیط زیست، سیاست دولت‌ها و مناسبات جهانی کشور‌ها دارد.

انرژیهای نو به وفور در دسترس هستند و تنوع آن‌ها متناسب با شرایط آب و هوایی و جغرافیایی است. از جمله منابعی که در سال های اخیر مورد بهره‌برداری قرار گرفته می‌توان به انرژی خورشیدی، بادی، زمین گرمایی، بیومس، بیوگاز و موجی... اشاره کرد.

عباسی تصریح کرد: هزینه بالای تجهیزات نیروگاه‌های انرژی نو و هزینه پائین انرژی در ایران باعث شده که تمایل کمتری به بهره‌بری از این منابع بی‌پایان وجود داشته باشد. البته دولت در این زمینه برنامه‌هایی را ارائه کرده که نیاز به توجه بیشتر دارد.

عباسی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم منابع انرژی نو را دسته‌بندی کنیم و میزان توان تولیدی احتمالی را بررسی کنیم، به عدد بسیار بزرگی خواهیم رسید. در واقع به علت تنوع آب و هوایی و طبیعت ایران تاسیس انواع مختلف نیروگاه‌های انرژی نو وجود دارد. حتی می‌توان بر روی انرژی موجی، زمین گرمایی و... حساب ویژه باز کرد.

وی افزود: حال باید پرسید که چرا تنها درصد خیلی کمی از انرژی مصرفی کشور از این طریق تامین می‌شود. مطرح شدن انرژی نو در محیط‌های دانشگاهی به عنوان یکی از زمینه‌های تحقیقاتی کافی نیست و باید راه‌کارهایی جهت عملیاتی کردن نتایج در نظر گرفته شود.

عباسی ادامه داد: در آینده که منابع فسیلی به اتمام برسند، کشورهایی که دارای تکنولوژی پیشرفته‌تری در جذب، کنترل و بهره‌برداری از منابع انرژی نو باشند از قدرت استراتژیک بیشتری برخوردار خواهند بود. از این‌رو دانشگاه‌ها، صنایع مرتبط و دولت باید برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند و منابع لازم را جهت ارتقاع این تکنولوژی فراهم کنند. بسیاری از کشور‌ها اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اند، اما سهم ایران در این عرصه بسیار ناچیز بوده‌ است. در حالی  که شرایط آب و هوایی ایران استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و موجی را امکان‌پذیر می‌کند.

وی یادآور شد: از آنجایی که هزینه تامین انرژی بادی کمتر از حالت‌های دیگر است اقداماتی در این زمینه انجام شده و نیاز به گسترش بیشتر دارد. در یکسال اخیر جهت راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی، توسط دولت و وزارت نیرو اقداماتی صورت گرفته و می‌تواند امکان‌سنجی توسعه آن در کل کشور مورد مطالعه قرار گیرد.

عباسی در خصوص استفاده از انرژی خورشیدی نیز اظهارکرد: هزینه سلول‌های خورشیدی یکی از مواردی بوده که در طی دوران تکنولوژی خود کاهش یافته، ولی هنوز استفاده از آن در ایران به صرفه نمی‌باشد. با توجه به منحنی کاهش قیمت سلول‌ها امید است که در آینده بهره‌برداری از انرژی خورشید بیشتر شود.