سازمان بین المللی استاندارد سازی (International Organization for Standardization) ، یک مجمع بین المللی است که سازمان های استاندارد کشورهای عضو مانند ANSI آن را شکل می دهد، اما به دلیل آنکه دارای اختصارات متعددی در زبانهای متعدد است و به عنوان نمونه در انگلیسی به اختصار IOS و یا در زبان فرانسوی Organisation Internationale de Normalization به اختصار OIN می باشد، به همین دلیل تصمیم گرفته شده تا از یک پیشوند یونانی به نام isos که تلفظ درست آن آیزو به معنی تساوی و برابری است، استفاده شود.

   ایزو مجموعه ای از توسعه دهنده استانداردها می باشد که به معنی شفاف سازی کلیه فعالیت های خدماتی و تولیدی است. به طوریکه برای تولید کننده و مصرف کننده تمام مراحل انجام کار مشخص و مبرهن باشد.

   ایزو در واقع یک شبکه از موسسات استاندارد ملی در 147 کشور دنیا است که بر پایه یک مرکز در هر کشور و یک مرکز اصلی در شهر ژنو پایتخت کشور سویس است که وظیفه هماهنگی مراکز مختلف را دارد. ایزو یک موسسه غیر دولتی است . یعنی مانند سازمان ملل اعضای آن هر کدام نماینده ملی کشور خود نیستند. با این همه ایزو یک نقش مهم بین قسمت های خصوصی و عمومی بازی می کند. دلیل اول آنکه اعضای آن یا در دولت و موسسات دولتی دارای سمت هستند و یا نماینده دولت هستند. از طرف دیگر بقیه اعضا که نقش خصوصی دارند دارای نقش مهم در ارتباطات صنعتی هستند. بنابراین ایزو مانند یک پل ارتباطی عمل می کند که رضایت کسب و کار و همچنین درخواست عموم را هر دو تامین میکند.

استانداردها چه اهمیت و کاربردی دارند؟

   با دقت بر بسته بندی کالای خریداری شده ممکن است علامت یا علایمی مانند آرم استاندارد ایران، CE، ISO 9001:2000، ISO 14001:2004، OHSAS 18000، HACCP یا … را مشاهده کنید.

   هرکدام از این علایم نشان دهنده پیامی هستند، مثلا HACCP فقط بر روی محصولات غذایی مشاهده می شود و نشان دهنده سلامتی ایمن بودن مواد غذایی است که در خط تولید آن نقاط بحرانی شناسایی و کنترل می شوند. ISO 9001:2000 یعنی سازمان تولید کننده آن محصول از نظام کیفیت خاصی برخوردار است. CE مجوز ورود کالا به بازار اروپا و GS مجوز ورود کالا به بازار آلمان است. ISO 14001 و OHSAS به ترتیب بیانگر نظام مدیریت زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی هستند. به عبارت دیگر علایم استاندارد اجباری ایران، CE و CS جزو استانداردهای محصول و استانداردهای ISO14001 & OHSAS18001 جزو استانداردهای مدیریتی محسوب می شوند. معمولا گفته می شود صنعت کشور ما 10 تا 30 سال از آخرین تکنولوژی عقب تر است، اما خوشبختانه در صنعت استانداردهای مدیریتی مانند ایزو اینگونه نیست و به محض تدوین استانداردی جدید، متخصصان ما نسبت به ترجمه و انتشار آنها اقدام می کنند. استانداردهای ISO 22000:2005 مربوط به زنجیره صنایع غذایی و ISO 27001:2005 مرتبط با نظام مدیریت امنیت اطلاعات نمونه هایی از این استانداردها می باشند که به تازگی از تدوین نسخه اصلی آن ها می گذرد.

   استاندارد کردن و استاندارد از پایه های علم و فناوری است که در پیشرفت صنعت و اقتصاد نقشی به سزا دارد و باید در جهت افزایش سطح کیفیت ها تلاش کرد تا به فناوری پیشرفته تولید هر محصول نایل آمد. اغلب چنین می پندارند که استاندارد فقط برای حفظ منافع مصرف کننده است. البته این نظر تا حدی صحیح است و استاندارد به نیازهای فردی و اقتصادی مصرف کنندگان توجه دارد، اما استحکام صنعت و فناوری را نیز در نظر دارد و می توان گفت که سود حاصل از رعایت استاندارد برای تولیدکنندگان بیش از مصرف کنندگان است، زیرا صرفه جویی های حاصل از کاهش انواع قطعات و مواد اولیه غیر ضروری و ضایعات، به قدری چشمگیر است که هر گونه سرمایه گذاری در زمینه استاندارد سازی فرآورده ها و خدمات را برای صاحبان صنایع موجه می سازد، به طوری که آنان در اندک زمان می توانند نتایج محسوس آن را به صورت مبالغ ذخیره شده مشاهده کنند.

   با اجرای درست قوانین و مقررات استاندارد هزینه های انبارداری و ساخت ابزار و ماشین آلات کاهش می یابد، فرایند تولید منظم می شود، آرایش عملکرد کارخانه ها به نحو متعادلی تنظیم می گردد، نگهداری اسناد، نقشه ها و طرح های مربوط به تولید محصولات طبق یک نظام دقیق بازیابی سریع، طبقه بندی و بایگانی می شود، همکاری میان واحدهای گوناگون هر سازمان یا کارخانه برای پیشبرد فرآیند تولید میسر می شود، تفاهم کارکنان در مسائل فنی تحقق می پذیرد و سرانجام با تولید کالای کیفیت دار و بسته بندی مطلوب، رضایت مصرف کنندگان نیز جلب می شود و به این ترتیب استاندارد شالوده استواری را برای پیشرفت و توسعه صنعت و اقتصاد فراهم می سازد. در جهان صنعتی امروز همه چیز دست تحول است در این عرصه استانداردهای جدیدی که به مدیریت کیفیت موسوم است فقط به نتیجه محصول نهایی بسنده نمی کند، بلکه یک خط تولید را از ابتدا تا انتها زیر نظر می گیرد. این مدیریت برنامه ریز و هدفمند زندگی و پویایی را به بخش های سازمانی هدیه می دهد. سرمایه گذاری در جهت بهبود کیفیت کالاهای تولیدی برای پاسخ گویی به نیازهای مصرف کنندگان داخلی و راهیابی کالاها به بازارهای جهانی و کاهش واردات، مهمترین اصل در خط مشی توسعه اقتصادی است هر کشور در حال توسعه که افزایش و بهبود ظرافت صنعتی را در رأس برنامه های خود قرار داده باشد، در می یابد که استاندارد نمودن شاخص های تولید و خدمات و همچنین سنجش و کنترل کیفیت محصولات از جمله نکات اصلی در برنامه های توسعه است.

استانداردهای ایزو چگونه به جامعه سود می رسانند؟

   برای تجارت : پذیرش عمومی استانداردهای بین المللی باعث می شود که تولید کننده اساس توسعه محصولات و سرویس های خود را بر این اساس گذاشته و در نتیجه به مقبولیت عمومی دست پیدا کند. همچنین باعث می شود که کسب و کارهایی که بر اساس استانداردهای بین المللی ایجاد شده اند به راحتی در نقاط مختلف دنیا قابل رقابت باشند.

برای خریداران : مطابقت و سازگاری عمومی محصولات در جهان که در اثر پیروی از استانداردهای بین المللی بوجود آمده است باعث شده است تا مصرف کنندگان دارای قدرت انتخاب بیشتر شوند و همچنین از قیمت پایین تر که در اثر رقابت بوجود آمده است بهره مند شوند.

برای دولت ها : استانداردهای بین المللی پایه های تکنولوژیکی و علمی را فراهم می کند که باعث پایه ریزی سلامتی، امنیت و حفظ طبیعت می شود.

برای کشور های توسعه یافته : استانداردهای بین المللی به کشورهای توسعه یافته این امکان را می دهد که که با سرمایه گذاری صحیح بر روی منابع کمیاب خود از اتلاف آنها جلوگیری کنند.

برای مصرف کنندگان : انطباق محصولات و سرویس ها با استانداردهای بین المللی مصرف کننده را از کیفیت ، امنیت و راحتی مطمئن می سازد.

برای همه افراد : استانداردهای بین المللی به همه کمک می کند تا از امنیت حمل و نقل ، دستگاه ها و لوازمی که استفاده می کنند مطمئن باشند.

برای محیط زیست : برای محیط زیستی که در آن ساکن شدیم ، استاندارد های بین المللی برای هوا ، آب و کیفیت خاک ، و انتشار گازها و تشاشعات می تواند به ما در حفظ محیط زیست کمک کند.

تعریفی کلی برخی از واژه های استاندارد ایزو

کیفیت: مجموعه خواص و ویژگی های یک محصول یا خدمت که بتواند نیازها و انتظارات مشتری را برآورده نماید و با الزامات قانونی نیز انطباق داشته باشد ، کیفیت نامیده می شود.

عرضه کننده: سازمان یا فردی که محصول یا خدمتی را ارائه نماید ( مانند تولید کننده ، فروشنده ، پیمانکار،…) عرضه کننده نامیده می شود.

مشتری (Customer): سازمان یا فردی که محصولی را دریافت کرده بر روی آن فرایندی را انجام دهد، مشتری (Customer) نامیده میشود.

مصرف کننده (Consumer): سازمان یا فردی که محصول دریافت شده را به مصرف می رساند ، مصرف کننده (Consumer) نامیده می شود.

خدمت: فرایندی است که قابل لمس نباشد (intangible) ، اما توسط ادراک قابل فهم گردد . در واقع جوهره ای که ملموس نباشد ، بلکه درک آن عقلائی باشد.

تولید: محصول یکسری فرایندهایی است که ملموس بوده و توسط کلیه حواس ، قابل درک و فهم باشد.

عدم انطباق: برآورده نشدن یک نیازمندی (اقدامات) در سازمان است. نیازمندی شامل قوانین و مقررات دستورالعمل های ابلاغی و استانداردهای فنی می باشد.

روش اصلاحی: از بین بردن معلول.

اقدام اصلاحی: فعالیت هایی است که عوامل یا علت های ایجاد مشکل را شناسایی و رفع نماید.

اقدام پیشگیرانه: شناسایی عوامل یا علت های بالقوه که از بروز مشکل در آینده جلوگیری می کند.