ویروس کرونا اپیدمی است که نه تنها سلامت انسان و روابط اجتماعی او را تحت تاثیر قرار داده است بلکه دیگر حوزه‌های مهم زندگی را نیز دست خوش تغییر ساخته و مشخص نیست وضعیت کنونی جهان تا چه زمان ادامه خواهد یافت و آیا انسان‌ها قادر به هماهنگ‌سازی زندگی خصوصی،کاری و اجتماعی خود با شرایط حال حاضر برای طولانی مدت هستند یا خیر؟ اکنون پس از ۴ ماه از شروع گسترش بیماری کرونا در چین و سایر کشورهای جهان، مردم به شکل کم سابقه‌ای در تاریخ، خود را تحت تاثیر ویروسی همه‌گیر در جهان مشاهده می‌کنند و به صورت اجباری باید تعداد زیادی از رفتارهای خود در هنگام برقراری ارتباط با دیگران و رفع نیازهای روزمره انسانی را تغییر دهند. بیماری کرونا تنها معضلی برای تهدید و به خطر انداختن جان انسان‌ها نیست بلکه با توجه به نوع سیاستی که برای مقابله با آن باید در پیش گرفت بخش گسترده‌ای از اقتصاد و معیشت مردم را نیز دچار آسیب کرده و اگر روند درگیری با این ویروس برای مدت طولانی ادامه داشته باشد قطعا شاهد ضربه‌های مهلک به اقتصاد کشورها خواهیم بود. از همین رو است که برخی از کشورهای جهان به شدت نگران قدرت تخریب بالای ویروس کرونا به اقتصاد کلان خود هستند.

همان گونه که مردم و دولت چین تنواستند در شهر ووهان شیوع ویروس کرونا را کنترل و این بیماری را شکست دهند قطعا مردم ایران و دیگر کشورهای جهان نیز در ماه‌های آینده بر این بیماری غلبه خواهند کرد. اما سوال مهمی که در این میان ذهن بسیاری از شهروندان در کشورهای مختلف را درگیر خود کرده میزان پیامدهای اقتصادی بیماری کرونا است. بسیاری از اقتصاد دانان معتقدند اگرچه کرونا ضربه‌های جدی به اقتصاد وارد کرده و هم‌چنان نیز ادامه داد ولی دولت‌ها باید از فرصت کنونی استفاده کرده و با تقویت توان داخلی و استفاده از بنگاه‌های اقتصادی خود زمینه عبور از بحران و بازسازی بخش‌های ضربه خورده را فراهم کنند. شاید اگر امروز به شرایط اقتصادی زندگی در ماه‌های آینده توجه نشود بحران‌های بزرگ‌تری در انتظار مردم باشد.

بدون شک پویایی اقتصادی تا پیش از شیوع کرونا رابطه تنگاتنگی با روابط اجتماعی مردم داشته و درامد مالی هر فرد در جامعه مانند قلاب‌های زنجیری بزرگ وابسته با رونق معیشتی دیگر افراد بوده است. لذا موضوع اقتصاد هیچ گاه مسئله‌ای فردی و محدود به گروهی کوچک نبوده و شکوفایی اقتصادی هر کشور در جهان تنها با همکاری و تلاش همه مردم امکان‌پذیر می‌شود. اکنون اگر بخواهیم آینده متفاوت و در عین حال عادلانه‌ای برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه بسازیم باید معیارهای مختلفی را مورد بررسی و سیاست‌های جدید را به مرحله اجرا درآوریم. اگرچه آمارها منتشر شده در مورد برخی از نقاط جهان نشان می‌دهد آلودگی‌های زیست محیطی با شروع قرنطینه خانگی مردم به شدت کاهش یافته است ولی شاید چنین شرایطی تنها برای مدتی کوتاه ادامه داشته و پایدار نماند و چه بسا به علت هجوم مردم و صنایع مختلف برای بهره‌گیری از منابع طبیعی پس از رفع محدودیت‌ها آسیب‌های جبران نا‌پذیر زیست محیطی به طبیعت وارد سازد.

بررسی نظرات هزاران فعال اقتصادی و موسسه‌های تحلیل بازار حاکی از آن است که چهار دیدگاه در مورد اقتصاد پس از کرونا در کشورهای مختلف وجود دارد:
۱- نزول به بربریت(اقتصاد انسان‌های ابتدایی)
۲- سرمایه‌داری قوی دولتی
۳- سوسیالیسم دولت‌های افراطی
۴- شکل‌گیری جوامعی برای پایه کمک‌های متقابل اقتصادی
هر کدام از این نگرش‌های اقتصادی دارای مزایا و معایبی هستند یعنی به همان میزان که ممکن است در نگاه اولی مثبت یا منفی تلقی شوند دارای تاثیرات سازنده یا مخربی هستند و صرفا نمی‌توان آن‌ها را با دید صفر یا صد مورد بررسی قرار داد.

تغییرات کوچک در برابر آسیب‌های بزرگ

در ابتدا باید به این موضوع توجه کرده که ویروس کرونا بیش از تهدید کننده‌ای بزرگ برای سلامت انسان و اقتصاد جوامع، زمینه ساز بحران‌های بزرگ اجتماعی است. یعنی مسئولان کشورهای مختلف باید امروز بیش از گذشته به فکر نحوه مدیریت روابط اجتماعی مردم باید یکدیگر باشند. اگر تولید گازهای گلخانه‌ای در مراکز بزرگ صنعتی کاهش یاید به تبع آن میزان آلودگی هوا و تاثیر مخرب به جو کره زمین نیز کاهش می‌یابد. از سوی دیگر با تعطیل شدن کارخانه‌هایی که تعداد زیادی از کارگران و متخصصان در آن فعالیت فیزیکی دارند از انتقال ویروس جلوگیری شده و هرچند برای مدتی تقریبا کوتاه آسیب کمتری به محیط زیست وارد شده و مردم در سلامتی کامل به سر خواهند برد. در برخی از بخش‌های اقتصادی همانند تولید کنندگانی که به طور مستقیم با نیازهای روزمره مردم سروکار دارند امکان تعطیلی و دورکاری وجود ندارد لذا در این محل‌ها باید به دقت وضعیت جسمانی افراد حاضر در محل کار را مورد بررسی قرار داد و با مشاهده هر گونه مورد مشکوکی به سرعت فرد بیمار را از افراد سالم جداسازی و قرنطینه کرد. این الگو عینا در شهر ووهان پیاده‌سازی شده و نتایج مفیدی به همراه داشته است.

اقتصاد شکننده در پی تهدید سلامتی مردم

محدودیت‌های اعمال شده برای ترددهای روزانه مردم و انجام فعالیت‌های فیزیکی سبب شده نوعی قفل اقتصادی در کشورها ایجاد شود و مردم شاهد رکورد در بازارهای مختلف باشند. تعدادی از سیاست‌مداران جهان مانند رئیس جمهور آمریکا و رئیس جمهور برزیل فشار اقتصادی را بسیار کشنده‌تر از آسیب ویروس کرونا داستند و خواستار کاهش محدودیت‌های کاری شدند. این صحبت در حالی از سوی این سیاست‌مداران مطرح می‌شود که سازمان جهانی بهداشت جان مردم را بسیار ارزشمندتر از صدمات اقتصادی دانسته و از مردم خواسته است به دستورات بهداشت فردی و عمومی کاملا توجه کنند. امروز مردم شاهد آن هستند که سیاست‌مداران کشورهای به ظاهر پیشرفته و توسعه یافته جهان در حالی خود به بیماری کرونا مبتلا می‌شوند که در نخستین روزهای شیوع این ویروس آن را مضحک دانسته و ابتدایی‌ترین نکات بهداشتی را نادیده می‌گرفتند. نمونه بارز این نوع رفتار در انگلیس و توسط بوریس جانسون نخست وزیر این کشور اتفاق افتاده است. اگر تولید کننده نوعی از محصولات پوشیدنی نتواند محصول مورد نظر خود را تولید کنند مجبور به تعدیل نیروی انسانی فعال در آن بنگاه تولیدی و در نتیجه قطع درامد یک یا چند خانوار خواهد شد. لذا تا حد ممکن باید از این تولید  کنندگان حمایت کرد و به همه کارگران آموزش داد که چگونه در خانه‌ نیز قادر به فعالیت و کسب درآمد خواهند بود.

فرانسه از جمله کشورهایی است که به شدت با ویروس کرونا درگیر بوده و برای کنترل آن محدودیت‌های بسیار سنگین رفت و آمد را در خیابان‌های و مکان‌های عمومی این کشور اعلام کرده است. رئیس جمهور این کشور به تازگی گفت: ما نباید کرونا را به شوخی بگیریم نمی‌توان با قطعیت در مورد آینده سخن گفت ولی بدون شک مبارزه‌ای طولانی با این بیماری را در پیش داریم. حتی برخی از اِپیدمی‌شناسان معتقدند با اینکه بیماری در شهر ووهان کنترل شده و تقریبا هیچ مورد جدیدی از ابتلا به کووید ۱۹ در این شهر اعلام نشده است ولی بازگشایی و رفع سریع همه محدودیت‌های اعمال شده می‌تواند باردیگر جان مردم را به خطر بیندازد و شاهد اوج‌گیری دوباره تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در این شهر باشیم.

آینده‌ای مبهم در صورت ادامه روند شیوع کرونا در جهان

"هرچه مردم فقیرتر باشند احتمال ابتلای آن‌ها به ویروس کرونا نیز بیشتر است." این جمله‌ای است که یکی از نشریه‌های آمریکا در گزارش‌های روزهای اخیر خود منتشر کرده است. یعنی در مناطق فقیرنشین مردم به دلیل توان پایین مالی مجبور هستند از خانه خارج شده و به دنبال تامین معیشت خود و خانواده باشند و هم‌چنین نمی‌توانند مواد ضد عفونی کننده مناسب برای پاک‌سازی دست‌ها و بدن خود را بخرند. با ادامه روند محدودیت‌های اقتصادی به منظور مقابله با کرونا ممکن است فقر اقتصادی گسترش یافته و خانواده‌هایی که امروز از نظر مالی متوسط محسوب می‌شوند به دسته‌های ضعیف‌تر اقتصادی در جامعه خود اضافه شوند.

امیدها و ترس‌ها

به نظر می‌رسد امروز و در همین لحظه مردم در کنار دولت‌های خود باید برای آینده چه از لحاظ سلامتی، چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ اجتماعی تصمیم مناسب را بگیرند و همانطور که هم‌اکنون با جدی گرفتن توصیه‌های بهداشتی در خانه مانده و اقدام به خروج از منزل نمی‌کنند، کمک کردن به تک تک افراد جامعه را نیز الگوی رفتاری خود قرار دهند. با این روش به سادگی می‌توان فشارهای روانی ناشی از بیماری و پایین آمدن درآمد مالی را کنترل کرد. آنچه آینده‌ای روشن را برای همه مردم در هرکدام از کشورهای درگیر با ویروس کرونا را تضمین می‌کند همکاری و همدلی در همه زمینه‌ها است. خوشبختانه در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی مردم حتی در سخت‌ترین شرایط نیز به یاری یکدیگر شتافته و سلامت جسمی و روانی خود را در گرو سلامتی دوستان و آشنایان خود می‌بینند. قطعا روح همدلی و اتحاد در ایران کرونا را شکست خواهد داد و پیروزی و موفقیت را برای همه ایرانیان  در کوتاه‌ترین زمان ممکن به ارمغان خواهد آورد.