طوفان خورشیدی چیست و چه آثاری دارد ؟

   طوفان خورشیدی (یا طوفان مغناطیسی) واژه­‌ای عام است و گاهی به­‌سبب معنای وسیعی که دارد کمی ابهام­‌آمیز به­‌نظر می­‌رسد. از این­‌رو بهتر است از دو دیدگاه مختلف به موضوع طوفان­ خورشیدی بپردازیم.

  • در یک دیدگاه که بیشتر مورد توجه دانشمندان است، هر پدیده­‌ی انفجاری یا فورانی با منشاء مغناطیسی که در جو خورشید رخ می­‌دهد و به آزاد شدن انرژی فراوان می­‌انجامد طوفان خورشیدی یا طوفان مغناطیسی نامیده می­‌شود. با این تعریف اتفاقات مختلف مانند زبانه­‌های پرانرژی، شراره­‌ها، فوران­‌های تاجی ماده و باد خورشیدی همگی به­‌نوعی طوفان خورشیدی به­‌حساب می­‌آیند (واژه­‌ی طوفان خورشیدی با این تعریف سازگاری بیشتری دارد).
  • از سوی دیگر تعریفی که عموماً پذیرش بیشتری دارد اندکی با دیدگاه اول متفاوت است. به­‌دنبال رخ دادن پدیده­ای انفجاری در خورشید، باد خورشیدی با سرعت و شدت بیشتری می­‌وزد و ذرات باردار پرانرژی را روانه ­ی فضای منظومه­‌ی شمسی می­‌کند. وقتی این ذرات به زمین می­‌رسند و با میدان مغناطیسیِ آن برهم­‌کنش می­‌کنند، طوفان خورشیدی رخ می‌­دهد. بر این اساس وقوع پدیده­ای مانند شفق قطبی(شکل 1) به­‌معنی رخ دادن طوفان خورشیدی است و نشانه‎‌­ای از فعالیت مغناطیسی خورشید در یکی دو روز قبل است. برای این نوع پدیده‌­ها خوب است از اصطلاح طوفان ژئومغناطیسی استفاده کنیم.

 

شفق قطبی

شکل 1

   شدیدترین نمونه­‌ی ثبت‌­شده‌­ی این طوفان‎­ها در سال های   ۱۲۳۸ و ۱۸۵۹ رخ داد. در آن پدیده که به طوفان کارینگتون معروف شد، چنان سیل عظیمی از ذرات روانه‌­ی مناطق کره‌­ی زمین گردید که شفق قطبی حاصل از آن از نزدیکی عرض‌­های استوایی نیز دیده می‌­شد.

 

طوفان خورشیدی

   شکل 2

   در طوفان خورشیدی، موادی با بار الکتریکی فراوان به خارج خورشید پرتاب می شوند و اگر به زمین برسند اختلالات مغناطیسی شدیدی را پدید می آورند که می تواند به قطع شبکه های انتقال برق، اختلال در ارتباطات رادیویی که با استفاده از لایه­‌ی یونوسفر اطراف زمین برقرار می­‌شود و بروز مشکلات در ماهواره ها و فضا پیماها منجر شود.

   طوفان های خورشیدی همچنین می تواند پرتوهای خطرناکی را به فضا نوردان بتاباند و آنها را دچار مشکل کند و ماهواره های ارتباطی تجاری و سیستم موقعیت سنجی جهانی (GPS) را از کار بیندازد و به سادگی، بسیاری از فعالیت های روزانه مانند ارتباطات تلفن های همراه یا دریافت پول از دستگاههای خود پرداز بانکها را در بسیاری از نقاط زمین متوقف کند.

 

 

اطلاعات تکميلي