نفت ماده سیاه رنگی كه از صخرهها میجوشید و به آن "روغن سنگ" میگفتند، برای سرخپوستان آمریكا مصرف دارویی داشت و آن را شفابخش میدانستند. «پترولیوم» واژهای لاتین و مشتق از «پترا» به معنای صخره و "اولیوم" به معنای نفت است. این واژه با «اویل»، كم و بیش در یك معنا به كار میرود.
تولید تجاری نفت، نخست برای آن بود كه شب را كنار زند و به خانهها روشنی بخشد، اما رفته رفته با كشف دیگر خواص نفت، این هیدوركربور به كالای استراتژیكی تبدیل شد كه بدون عرضه مستمر و مداوم آن، ثبات و امنیت جهان به خطر میافتد.
نفت خام از عناصر كربن و هیدروژن تشكیل شده كه یكی از انواع «هیدرو كربورها» است و به اعتبار تركیبات هیدروكربوری و میزان گوگرد آن به نفت خامهای سبك و سنگین و ترش و شیرین طبقهبندی میشود.
نفت خام انواع مختلفی دارد كه بیش از هفتاد نوع آن به مقدار تجاری، تولید و در بازار معامله میشود. شاید هیچ دو نفت خامی را نتوان یافت كه خصوصیات آن درست مثل هم باشد، اما میتوان ویژگیهایی به دست داد كه از طریق آن و با مقایسه آنها با ویژگیهای نفت خامهای شاخص نظیر برنت، «دبلیو.تی.آی» و دوبی، بهای معقولی برای آنها در بازار به دست آید. از جمله این ویژگیها سبكی و سنگینی و ترشی و شیرینی است.
انجمن نفت آمریكا كه به اختصار API گفته میشود، یكی از موسسههای بزرگ آمریكاست كه در صنعت نفت و گاز فعالیت دارد و بیش از 400 شركت فعال در تولید، پالایش و توزیع نفت و فرآوردههای نفتی را نمایندگی میكند.
این موسسه به نمایندگی از فعالان این صنعت در خصوص مسائل حقوقی، مالی، اقتصادی، مقرراتی و تحقیقاتی با دولت و نهادهای قانونگذاری، وارد مذاكره میشود.
تاثیرات زیستمحیطی و تایید استانداردهای صنعت نفت و توسعه دانش این صنعت، از جمله موضوعات مورد علاقه این انجمن بهشمار میآید. این موسسه به تعریف استانداردهایی برای فرآوردههای نفتی نیز مبادرت میورزد. به عنوان نمونه، شاخص «گرانش» انجمن نفت آمریكا كه در انگلیسی API Gravity گفته میشود، مقیاسی است كه از سوی این انجمن برای تعیین چگالی نفت خام تعریف شده است كه شاخصی برای تعیین سبكی و سنگینی انواع نفت خام و فرآوردههای نفتی به كار میرود.
برای نشان دادن میزان سبكی و سنگینی نفت خام، بهطور معمول از شاخص "ای.پی.آی "(API) استفاده میشود. این شاخص از حاصل تقسیم عدد 14.5 بر «وزن مخصوص» نفتخام در درجه حرارت 60 درجه فارنهایت، منهای عدد 131.5 به دست میآید.
نفت خامهای با «آی.پی.آی» بالاتر از 30 را سبك و 20 تا 30 را متوسط و پایینتر از 20 را نفت خام سنگین میگویند. نفتخامهایی با "ای.پی.آی "بیشتر از 44 مانند نفت خام «اكوفیسك» نیز وجود دارد كه آنها را بسیار سبك میگویند.
نفت خام افزون بر «هیدروكربورها»، ناخالصیهایی نظیر نیتروژن، گوگرد، نمك و فلزات نیز در خود دارد. مقدار گوگرد (سولفور) موجود در نفت، یكی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت آن است. هیدورژن سولفید به سبب داشتن خاصیت اسیدی، خورندگی دستگاههای تقطیر را افزایش میدهد و به سبب سمی بودن، به محیط زیست خسارات جبرانناپذیری وارد میكند. از اینرو، حذف آن از نفت خام ضرورتی انكار نشدنی و در عین حال پرهزینه است.
"نفت شیرین" به نفت خامی میگویند كه میزان گوگرد آن كمتر از 0.5 درصد و «نفت ترش» به نفت خامی میگویند كه میزان گوگرد آن بیش از 0.5 درصد باشد. میزان گوگرد موجود در نفت خام بهطور معمول بین 0.1 و 3 درصد وزن نفت خام است. بیشتر نفت خامهای شیرین، سبك و بیشتر نفتخامهای ترش، سنگین هستند.
انواع نفت خام
نفت خام برنت
نفت خام برنت، یكی از شناختهشدهترین شاخصهای نفت خام است كه به عنوان مبنای قیمتگذاری بسیاری از انواع نفت خام در بازارهای جهانی به كار برده میشود. نفت خام برنت مخلوطی از نفت استخراجشده از شبكه برنت و «نینان» در دریای شمال است كه از طریق شبكه خط لوله به پایانه نفتی «سالوم وو»؛ بزرگترین بندر صادراتی دریای شمال، در بریتانیا انتقال مییابد و در آنجا بارگیری میشود. درجه API مخلوط برنت بیش از 38 و میزان گوگرد آن 0.41 درصد است، بنابراین در طبقه نفت خامهای سبك و شیرین قرار میگیرد.
نفت خام مارس
نفت خام مارس (Mars) از جمله انواع نفت خامهای سنگین و ترش بهشمار میآید كه در آمریكا و خلیج مكزیك تولید و در بندر Clovelly بارگیری و صادر میشود. درجه «ای.پی.آی» آن 29 و مقدار گوگرد آن 1.9 درصد است. مقدار تولید نفت خام مخلوط مارس از 150 تا 230 هزار بشكه در روز در نوسان است. شركت شل یكی از تولیدكنندگان بزرگ این نفت خام بهشمار میآید.
نفتخام میناس
نفت خام میناس (Minas) كه با نام نفت خام سبك سوماترا (Sumatra Light) نیز شناخته میشود، یكی از نفت خامهای شاخص بازار آسیاست كه در مناطق خشكی جزیره ساماترای اندونزی تولید و از بندر «دومای» صادر میشود. این نفت خام با درجه «ای.پی.آی» 35.8 درصد گوگرد از جمله انواع نفت سبك و شیرین بهشمار میآید. محمولههای صادراتی این نفت خام از 500 تا 700 هزار بشكه در نوسان است. تولید روزانه نفت خام میناس بیش از 400 هزار بشكه برآورد میشود.
نفت خام موربان
نفت خام موربان (Murban) با درجه «ای.پی.آی» 39.3 و وجود 0.8 درصد گوگرد از جمله انواع نفت خامهای سبك و نسبتا شیرین بهشمار میآید. این نفت خام در امارات عربی متحد تولید Jebel بارگیری میشود. مقدار تولید نفت خام موربان تا 1.5 میلیون بشكه در روز گزارش میشود.
نفت خام تاپیس
نفت خام تاپیس با درجه API نزدیك به 46 و میزان گوگرد 0.03 درصد، در حوزه دریایی Trengganu مالزی تولید میشود. گفتنی است كه این نوع نفت خام برخلاف نفت خام برنت در بازار نفت مورد معامله قرار نمیگیرد، اما به یكی از انواع نفت شاخص برای قیمتگذاری در منطقه آسیا بهشمار میآید. استرالیا به سبب روابط تجاری گستردهای كه با منطقه آسیا دارد، قیمت نفت خام تاپیس را برای قیمتگذاری نفت خامهای وارداتی و حتی فرآوردههای نفتی خود به كار میبرد.