آیا شما تاکنون ابرهای پف کرده تاریک و مرتفعی را که در یک بعد از ظهر مرطوب شکل می گیرند دیده اید؟ اینها ابرهای کومولونیمبوس نامیده می شوند و بعضی وقت ها به نام"سر توفان" thunderheads هم خوانده می شوند. آنها در هرلحظه ای از روز که دمای هوا به سرعت پایین می آید می توانند در بخش های بالاتر آسمان شکل بگیرند. این ابرهای تاریک بلند، پر از رطوبت و محتوی جریانات هوای پایین و بالای قوی هستند.

   ابرهای کومولونیمبوس ممکن است بیشتر از 15 کیلومتر ارتفاع داشته باشند و از چند کیلومتر مربع تا سه هزار کیلومتر مربع را بپوشانند.

   آذرخش یا رعد وبرق چیست؟

   دانشمندان عقیده دارند که برخورد ابرها با یکدیگر بارهای الکتریکی را در ابر به وجود می آورد. بارهای الکتریکی منفی و مثبت در ابر از یکدیگر جدا می شوند. بارهای منفی به بخش پایین تر ابر سقوط می کنند و بارهای مثبت در بخش های میانی و بالاتر می مانند. موقعی که اختلاف بارها به قدر کافی بزرگ می شود، یک جریان الکتریسیته از ابر به پایین و به زمین جریان پیدا می کند یا از یک بخش ابر به بخش دیگر یا از یک ابر به ابر دیگر جریان می یابد.

   انواع آذرخش:

   بعضی از انواع آذرخش ها عبارتند از:

   آذرخش داخل ابر: عمومی ترین نوع آذرخش است. این برق بین مراکز بارهای منفی و بارهای مثبت و در داخل توفان های همراه با رعد و برق سفر می کند.

   آذرخش ابر به زمین: این برق از یک ابر توفانی همراه با رعد و برق به زمین می رسد.

   آذرخش ابر به ابر: یک حادثه نادر است و برقی است که از یک ابر به ابر دیگر سفر می کند.

   آذرخش ورقه ای: این برق در داخل یک ابر به وجود می آید و مثل یک ورقه نور می دهد.

   آذرخش دانه تسبیحی: همچنین "آذرخش زنجیره ای" نامیده می شود، این موقعی است که آذرخش به صورت قطعه قطعه ظاهر می شود و این به خاطر روشنایی متفاوت یا به خاطر بخش هایی از آذرخش است که به وسیله ابرها پوشانده می شوند.

   آذرخش توپی: به ندرت دیده می شود. این نوری به شکل و اندازه میوه گریپفروت است و تنها چند ثانیه به طول می انجامد.

   آذرخشی از آسمان آبی: یک برق آذرخش از یک توفان رعد و برقی دوردست است که به نظر می رسد از آسمان آبی شفاف آمده، اما درواقع از سر یا گوشه یک توفان رعد و برقی که چند کیلومتر دورتر است آمده است.

   چه چیزی رعد را به وجود می آورد؟

   برق های آذرخش بی نهایت داغ و با دمای 15000 تا 30000 درجه سانتیگراد هستند. این دما داغ تر از دمای سطح خورشید است! موقعی که آذرخش به وجود می آید، ناگهان هوای اطراف آن هم بی نهایت گرم می شود و در همان آن منبسط می شود و یک موج لرزشی و تکان می فرستد که ما آن را به صورت انفجار صدا می شنویم. این رعد است. اگر شما نزدیک محل اصابت یک آذرخش باشید، صدای رعد را مثل صدای یک زمین لرزه تیز می شنوید. اگر آذرخش دور باشد، صداهای رعد بیشتر شبیه به یک غرش پایین است. مثل انعکاس امواج صدا و طنین صدا در دامنه کوه، ساختمان ها و درختان. بسته به مسیر باد و دما، شما ممکن است صدای رعد را از 15 تا 20 مایلی هم بشنوید.

شکل(1). نمایی زیبا از رعد و برق

   تخمین زده می شود که در جهان در هر لحظه دوهزار توفان همراه با رعد و برق به وجود می آید.

   قطر یک آذرخش رها شده در حدود نیم 1.5 سانتی متر تا یک 2.5 سانتی متر است، اما می تواند به 15 سانتی متر هم برسد. متوسط طول یک آذرخش رها شده از یک ابر تا زمین 5 تا 7 کیلومتر است.

   موقعی که آذرخش به یک ساحل شنی اصابت می کند، گرمای متراکم یک بخش کوچک از شن را به شیشه تبدیل می کند. این قطعات یخی شکل سنگ آذرخش نامیده می شوند.

   در زیر ویدئویی از صاعقه از دید دوربین های با سرعت بالا، چگونگی رخداد یک صاعقه را نشان می دهد. در این صاعقه، ابتدا جرقه های الکتریکی از سوی ابر زده می شوند و باریکه ی الکترون ها در میدان الکتریکی ای که بین ابر، زمین و لایه های دیگری از خود ابر بوجود آمده حرکت می کند. باریکه راحت ترین مسیر را برای حرکت خود انتخاب می کند و در برخورد به موانع مسیر خود را عوض می کند. لذا مسیری کاتوره ای بوجود می آید. همچنین باریکه ی الکترون ها در مسیر خود ممکن است بر اثر برخورد به موانع به چندین شاخه تقسیم شود. سرانجام، نخستین باریکه به زمین می رسد و صاعقه ی اصلی زده می شود. صاعقه ی بزرگ مسیری را که نخستین باریکه طی کرده و هوا را در آن یونیزه ساخته، به عنوان راحت ترین مسیر انتخاب می کند و تخلیه ی عظیم الکتریکی انجام می شود. ممکن است در زمانی کوتاه، چندین صاعقه در همان مسیر رخ دهد.