هرچند شنیدن نام چین به عنوان محل احداث بزرگترین سد به دلیل پهناور بودن و داشتن بیشترین جمعیت جهان چندان تعجب آور نیست، اما بررسی مقایسه ای بعضی از مشخصات این سد و نیروگاهش با آنچه که درخصوص سایر سدها و نیروگاه ها شنیده ایم و همچنین دقت در بعضی از اطلاعات جانبی مربوط به چین واقعاً باعث شگفتی می شود.

   در زمینه تولید برق، رکورد شکنی این سد قابل توجه است. نیروگاه های این سد دارای ظرفیت 18200 مگاوات هستند. ظرفیت کلی تولید برق انواع نیروگاه های ساخته شده فعلی در ایران 30000 مگاوات، برق تولیدی کل سدها 4000 مگاوات و بیشترین ظرفیت یک نیروگاه برق آبی در کشور 2000 مگاوات است.

   سد سه دره (Three Gorges Dam) بر روی رودخانه یانگ تسه قرار دارد. این نیروگاه با تولید متوسط سالانه حدود 85 میلیارد کیلووات ساعت، نیاز بخش زیادی از مرکز و شرق چین به انرژی الکتریکی را تأمین خواهد کرد و به این طریق از آلودگی ناشی از سوختن حدود 45 میلیون تن زغال سنگ جلوگیری به عمل خواهد آورد. در ضمن امکان افزایش ظرفیت این نیروگاه تا 22400 مگاوات برای طرح های توسعه در آینده پیش بینی شده است

.

   نگاهی به شرایط چین و مقایسه آن با ایران:

   جمعیت: 1/2 میلیارد نفر- 32 ایالت خودمختار-6/9 میلیون کیلومتر مربع مساحت-25 هزار مهندس ارشد و کارشناس در زمینه برنامه‌ریزی آب برای سدها و نیروگاه‌های آبی-270 هزار نفر در 16 دفتر و محل ساخت این نیروگاه‌ها مشغول به کار- حجم بارش سالانه در حدود 6000 میلیارد مترمکعب(حدود 15 برابر ایران است)- در سال 1950 فقط 8 سد کوچک با ارتفاع کمتر از 15 متر و 5 سد بزرگ مرتفع‌تر از 15 متر وجود داشت. طی یک دوره 50 ساله و در شرایط محاصره فنی از سوی کشورهای صاحب تجربه، بیش از 90000 سد از انواع مختلف ساخته شده که 23000 مورد آن جزو سدهای بزرگ با ارتفاع بیشتر از 15 متر (بیش از 50 درصد سدهای بزرگ جهان) است و 380 سد آن با حجم مخزن بیش از 100 میلیون مترمکعب جزء سدهای خیلی بزرگ محسوب می‌شوند.

   مشخصات رودخانه:

   طول رودخانه یانگ تسه (Yangtze river) 6300 کیلومتر طول (حدود 3 برابر فاصله ارومیه تا زاهدان)  حجم آورد سالانه 950 میلیارد مترمکعب (حدود 7 برابر کل آورد همه رودخانه‌های ایران که 135 میلیارد مترمکعب در سال است)  یکی از بزرگترین رودخانه‌های جهان که به لحاظ سیل‌های مخرب در رتبه اول جهان قرار می‌گیرد. برای مثال سیل سال 1998 این رودخانه به کشته شدن بیش از 3000 نفر، آواره شدن 13/8 میلیون نفر، تخریب میلیون‌ها مسکن و از بین رفتن 4/8 میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی منجر شد.

   مشخصات مخزن:

   حجم ذخیره سازی این سد 3/39 میلیارد مترمکعب (حدود 200 برابر مخزن سد کرج و بیشتر از حجم ذخیره آب تمام سدهای موجود در ایران) می‌باشد که بزرگترین مخزن در بین سدهای جهان  خواهد بود.

   هزینه ساخت:

   احداث این سد با هزینه 22 میلیارد دلار (حدود 25 برابر هزینه احداث سد کرخه بزرگترین سد ایران و معادل درآمد یک سال فروش نفت ایران) صورت گرفته که از این بین فقط حدود 5 میلیارد دلار برای جابه‌جایی محل زندگی و تملیک اراضی بیش از یک میلیون نفر از ساکنین اطراف سد که محل سکونت آنها در دریاچه سد فرو می‌رود، هزینه شده است.

   تولید نیرو:

   در زمینه تولید برق، رکورد شکنی این سد قابل توجه است. نیروگاه‌های این سد دارای ظرفیت 18200 مگاوات هستند (ظرفیت کلی تولید برق انواع نیروگاه‌های ساخته شده فعلی در ایران 30000 مگاوات، برق تولیدی کل سدها 4000 مگاوات و بیشترین ظرفیت یک نیروگاه برق آبی در کشور 2000 مگاوات است.) این نیروگاه با تولید متوسط سالانه حدود 85 میلیارد کیلووات ساعت، نیاز بخش زیادی از مرکز و شرق چین به انرژی الکتریکی را تأمین خواهد کرد و به این طریق از آلودگی ناشی از سوختن حدود 45 میلیون تن زغال سنگ جلوگیری به عمل خواهد آورد. در ضمن امکان افزایش ظرفیت این نیروگاه تا 22400 مگاوات برای طرح‌های توسعه در آینده پیش‌بینی شده است.

   مشخصات دریاچه سد:

   با آبگیری کامل این سد، دریاچه‌ای به طول 660 کیلومتر (بیش از 15 برابر فاصله تهران – کرج) و عرض حداقل یک کیلومتر در انتهای دریاچه ایجاد می‌شود که باعث توسعه خط حمل و نقل آبی و کشتیرانی و افزایش ظرفیت حمل بار در رودخانه یانگ‌تسه از 10 میلیون تن به 50 میلیون تن خواهد شد. برای توجیه‌پذیری احداث این سد به رونق پرورش ماهی و همچنین زمینه‌های جهانگردی نیز توجه ویژه‌ای مبذول شده است، به نحوی که طی سال‌های اخیر دیدن محل احداث سد سه‌دره به یکی از برنامه‌های ثابت تورهای مسافرتی کشور چین تبدیل شده و جالب اینکه در شرایطی که هنوز احداث سد به انتها نرسیده است، از هر جهانگرد برای تهیه بلیط ورودی 70 یوان معادل 7 هزار تومان دریافت می‌شود.

   مشخصات سد:

   احداث سد سه‌دره که به علت واقع شدن در محدوده سه‌دره نزدیک به هم، به این اسم نامگذاری شده، دارای سه بخش اصلی «بدنه سد»، «سرریز» و «سیستم انتقال و بالابری کشتی‌ها» است و 17 سال به طول می‌انجامد که هم‌اینک 10 سال آن سپری شده است. این سد از نوع بتنی وزنی با طول تاج 2310 و ارتفاع 185 متر می‌باشد و سازه سرریز آن که در بخش میانی واقع شده دارای 483 متر طول با 23 خروجی در کف و 22 دریچه فوقانی است و توان عبور دادن دبی معادل 102500 مترمکعب در ثانیه را داراست. نیروگاه این سد در مرحله نخست شامل 26 واحد 700 مگاواتی می‌باشد که 14 واحد آن به صورت فضای باز در ساحل چپ و 12 واحد آن به صورت زیرزمینی در ساحل راست در دست ساخت است. برای طرح توسعه نیروگاهی این سد نیز احداث 6 واحد 700 مگاواتی دیگر به صورت زیرزمینی در ساحل راست پیش‌بینی شده که فعلاً فقط سازه آبگیر آن ساخته می‌شود.

شکل(1). عظمت بزرگترین سد جهان

شکل(2). نمایی از سد سه دره، عظیم ترین سد جهان

   جنبه های زیست محیطی احداث سد:

   1)کنترل سیلاب های رود یانگ تسه:

   احداث سد در زمان حاضر از سیلابها با دوره بازگشت 10 ساله جلوگیری کرده و توانایی کنترل سیلابهای 100 ساله و حتی در موارد خاص سیلابها با دوره بازگشت 1000 ساله که به ندرت رخ می دهد را نیز کنترل می کند.

   این پروژه از 1.5 میلیون هکتار اراضی قابل کشت و شهرنشین که در بر گیرنده 15 میلیون انسان میباشد را از خطر سیل حفاظت می کند.

   2)تولید انرژی پاک:

   در مقایسه با نیروگاه های ذغال سنگ سوز با توان تولیدی سد، این پروژه از ورود 100 میلون تن CO₂ و 2 میلیون تن SO₂ و 0.37 میلیون تن نیتروژن اکسید جلوگیری به عمل آورده و همچنین از باران های اسیدی و گازهای گلخانه ای در شرق و مرکز چین جلوگیری می کند.

   3)دیگر منافع احداث سد:

   مخزن سد پس از آبگیری موجب بهبود آب و هوای منطقه، مناسب برای کشت و کار، و همچنین باعث جلوگیری از پیش روی آب شور از دریای چین به دهانه ی رود می گردد.

شکل(3). نمایی از سد Three Gorges Dam