چشمه نوعی منبع آب جاری از آب های زیر زمینی است و زمانی ایجاد می شود که آب در حال حرکت زیر زمین راهی به سطح پیدا کرده و از دل زمین بیرون بیاید. به عبارت دیگر محلی است که در آن جا آب به طور طبیعی از دل زمین به بیرون جریان پیدا می کند.

چشمه ها گاهی اوقات به صورت موقتی (مثلا فقط بعد از بارش شدید باران) ایجاد شده و گاهی به صورت جریان آب دائمی هستند.

چشمه چگونه تشکیل می شود؟

هنگام بارندگی، آب باران وارد خاک شده و به سنگ های زیر خاک می رسد، بعضی از این سنگ ها مانند ماسه متخلخل یا پر از حفره های کوچک هستند و وقتی آب باران به آن ها می رسد مانند اسفنج عمل کرده و آب را به خود جذب می کنند. به این ترتیب زمانی که این آب زیر زمینی تحت فشار قرار می گیرد از طریق یک شکاف یا دهانه به سطح زمین می رسد. سنگ های دیگر مانند سنگ آهک نیز اگرچه مثل اسفنج نیستند اما ترک هایی دارند که آب از طریق آن ها به لایه های زیرین سنگ ها می رود. برخی سنگ ها نه متخلخل هستند و نه ترک دارند به همین دلیل آب باران نمی تواند به داخل آن ها نفوذ کند بلکه روی سطح آن ها سرازیر می شود. اگر این سنگ ها در دامنه تپه ها قرار داشته و به سمت مکانی شیب داشته باشند که با شکاف یا یک دهانه به سطح زمین رسیده است، در این صورت آب روی آن ها با رسیدن به آن جا می تواند به شکل یک یا چند چشمه از زمین خارج شود.

انواع چشمه

چشمه ها با توجه به نحوه شکل گیری آن ها در انواع مختلف دیده می شوند که برخی از آن ها عبارتند از:

• چشمه هایی که در امتداد یک فرو رفتگی مانند ته دره های آب رفتی، حوضه ها یا دره های ایجاد شده با مواد بسیار نفوذ پذیر ساخته می شوند.
• چشمه هایی که در امتداد یک تپه یا کوه ایجاد می شوند و زمانی به وجود می آیند که آب زیر زمینی روی یک لایه غیر قابل نفود از سنگ یا خاک تحت قرار گرفته باشد که به آن آبخوان نیز گفته می شود.
• چشمه هایی که در آن ها آب های زیر زمینی در امتداد یک لایه غیر قابل نفوذ از سنگ جاری شده و با رسیدن به یک شکاف در سنگ از دل زمین خارج می شوند.
• چشمه هایی که در اثر فشار به وجود می آیند، در این نوع چشمه ها فشاری که از زیر به آب های زیر زمینی وارد می شود بیشتر از فشار جو است و آب مستقیم از زمین خارج می شود.
• چشمه های آب گرم که دمای آب آن ها به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین دمای هوای منطقه اطراف می باشد.
• چشمه های آبفشان آن هایی هستند که به دلیل داشتن گاز با سرعت و فشار زیاد به سطح زمین فوران می کنند.

چشمه آب گرم

یکی از معروف ترین انواع چشمه، چشمه آب گرم است. چشمه آب گرم یکی از پر طرفدارترین انواع چشمه ها است و همان طور که از نامش پیدا است دمای آب آن تا حد زیادی گرم تر از دمای هوای اطرافش می باشد. برخی از این چشمه های آب گرم در نزدیکی آتشفشان ها قرار دارند و گرمای ماگما باعث گرم شدن آب آن ها می شود. آب برخی چشمه ها نیز به قدری به اعماق زمین نزدیک بوده که گرمای طبیعی فضای داخلی زمین آن ها را گرم کرده و در سطح زمین چشمه آب گرم ایجاد می کنند. لازم به ذکر است چشمه آب گرم که فواره های آب و بخار به بیرون می دهد آبفشان نامیده می شود. چشمه های آب گرم به سطح زمین محدود نمی شوند، به تازگی دانشمندان چشمه های آب گرم را در عمق حداکثر 2.5 کیلومتری اقیانوس ها نیز کشف کرده اند.

دمای آب گرم این چشمه ها به بیش از 300 درجه سانتی گراد نیز می رسد و اغلب سرشار از مواد معدنی و گوگرد است که منجر به ایجاد یک اکوسیستم منحصر به فرد شده و یک زندگی دریایی عجیب و غریب ایجاد می کند، این مواد معدنی و موجودات رنگ های زیبایی به چشمه و سنگ های مرطوب اطراف آن ها می بخشند. از زمان های بسیار قدیم مردم بر این باور بوده اند که مواد معدنی موجود در این چشمه ها برای سلامتی آن ها مفید است، مردم امروزه نیز برای نوشیدن و استحمام به چنین چشمه هایی سفر می کنند و به همین دلیل هتل های زیادی اطراف آن ها ساخته شده است.