دشت آبرفتي اصفهان، به نظر ايمن مي رسيد. بلندترين ارتفاع نزديك اين شهر، قله كركس با ارتفاع 3895 متر از سطح دريا مي باشد كه در شهر نطنز قرار گرفته، و در هواي صاف از بيشتر مناطق شهر اصفهان قابل مشاهده است. اما از كركس نزديك تر و درست در حاشيه شهر اصفهان چندين رشته كوه قرار دارد كه ارتفاع چندان قابل توجهي ندارند ولي مي توانند نماد روشني از حركات كوهزايي و فعاليت هاي تكتونيكي باشند. اين ارتفاعات كه مشهورترين آنها كوه صفه است تقريبا 2257 متر ارتفاع دارد و در جنوب غربي شهر قرار گرفته است. در نقشه پهنه بندي زلزله، شهر اصفهان با روشن ترين رنگ مشخص شده است! كه اين به معني ريسك پايين زلزله خيزي آن مي‌باشد. همين دستاويزي براي برخی مهندسان عمران و ساختمان‌ سازها كه در مقاوم سازي سازه ها، با همين بهانه تا آنجا كه مي شود اصول مقاوم سازي در برابر زمين لرزه ها را زير پا بگذارند، اما آيا اصفهان واقعا ايمن است؟!  آيا وجود بناهاي سالم و سرپايي از زمان قرون ابتدايي اسلامي مانند مسجد جامع اصفهان و يا حتي بناي سالمي بر فراز كوه آتشگاه كه به ساسانيان نسبت داده مي‌شود مي‌تواند دليلي بر ايمن بودن اين شهر باشد؟!

شايد همين اشتباه، يعني ديدن بناهاي تاريخي سالم يك شهر و حكم صادر كردن درباره ايمن بودن آن شهر از زمين لرزه، بارها سبب كشته و زخمي شدن هزاران نفر در ايران زمين شده است. نمونه بارز آن شهر مصيبت ديده بم است كه بناي سرپاي ارگ بم كه بزرگترين بناي خشتي جهان و متعلق به زمان ساسانيان بود، سبب فريب مسوولان شد و سرانجام پس از حدود دو هزار و پانصد سال در سال 1382شمسي مردم آن شهر را به مصيبت نشاند! گاهي فراموش مي كنيم كه زلزله ها مي توانند دوره بازگشت هايي طولاني و حتي چند هزار ساله داشته باشند...

ايمن خواندن اصفهان از زلزله و يا حتي نسبت دادن درجه خطرپذيري كم به آن خنده دار به نظر مي‌رسد، زيرا رشته كوه هاي متعدد اطراف آن كاملا فعال بودن صفحه‌ها (پليتهاي) زير پاي مردم اين شهر را نشان مي دهد و بي شك آبرفتي بودن آن در مناطق وسيعي از دشت اصفهان سبب پنهان شدن رخنمونهايي از گسلهاي فعال زير آبرفت شده است.

گسلهاي فعال استان اصفهان مانند گسل فعال زاگرس، گسل قم – زفره، دهشير، بافران، كاشان، كلاه قاضي و ايران كوه، بارها سبب زلزله‌هاي ويرانگري در اين استان و كشته شدن هزاران نفر در تاريخ اين استان شده است.

متاسفانه طي سالهاي اخير دقيقا در مجاورت گسلهاي كلاه قاضي و بهارستان، شهر بزرگي به نام بهارستان ساخته شده، كه در بيشتر ساختمانهاي آن نيز رعايت اصول مقاوم سازي در برابر زلزله انجام نشده است. شواهد تاريخي زمين لرزه هاي مهيبي در اطراف آن را نشان مي‌دهد و متاسفانه اين گسل لغزش كاملا معنا داري در طول سال دارد كه خبر از توان لرزه خيزي آن مي دهد.
همچنين گسل مشهور به قم – زفره نيز از مظنونان اصلي كشتار صدها نفر طي تاريخ چند هزار ساله اين استان است كه از قضا هراز گاهي نيز شهر اصفهان را مي نوازد. حتي اين گسل در زمانهاي دور زلزله‌هايي با بزرگاي هفت و شش دهم ريشتري را نيز سبب شده است!

160 سال قبل زمين لرزه 7 ريشتري كه اين گسل مسبب آن بود سبب كشته شدن هزار و 200 نفر در مناطقي از استان شد و هزاران خانه را ويران كرد. هم چنين صبح روز سه شنبه 25 آذرماه سال 1157 هجري شمسي زلزله اي به بزرگي شش و دو دهم ريشتر هشت هزار نفر از اهالي كاشان و آران و بيدگل را به كام مرگ كشيد كه باز هم قاتل اصلي همين گسل بود. 23 ارديبشهت ماه سال 1223 هجري شمسي نيز زلزله چهار و شش دهم ريشتري جوشقان و قهرود كاشان كه با منشا اين گسل بود سبب كشته شدن هزار و 600 نفر از اهالي اين مناطق شد. حتي سال 84 نيز تكان‌هاي شديد ناشي از زلزله چهار و هشت دهم ريشتري اين گسل مناطق وسيعي از استان و از جمله مناطقي از شهر اصفهان را لرزاند.

نصف از نصف جهان ايمن نيست!

با همه اين توصيفها، سازه‌ها در شهر اصفهان، مانند همه كلانشهرهاي ايران ايمني چنداني در برابر زمين لرزه‌ها ندارد. فرقي نمي كند، در ديار نصف جهان هم مانند ساير مناطق كشور، نظارت چنداني بر ساخت و سازها وجود ندارد و روابط مثل هميشه بر ضوابط برتري دارد!

چندي قبل رییس کمیسیون عمران، شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر اصفهان گفته بود: به طور نسبی حدود ۵۰ درصد خانه‌های شهر اصفهان در مقابل زلزله غیر ایمن بوده و تنها خانه هایی که طی چهار یا پنج سال اخیر ساخته شده اند در برابر زلزله مقاوم می باشند. مصطفي بهبهاني همچنين گفته بود ساختمانهاي ساخته شده در دهه شصت و هفتاد شمسي تا 80 درصد در برابر زلزله آسيب پذيرند!

متاسفانه در نگاه مسوولان شهري احياي بافتهاي فرسوده اصفهان چيزي جز در هم كوبيدن خانه‌هاي زيباي قديمي شهر و ساختن ساختمانهايي كه پول بيشتري عايد شهرداري مي كنند نيست، حال آنكه برخي از ساختمانهاي تازه تاسيس طي سالهاي اخير هم آشكارا از ضوابط مربوط به زلزله سر باز زده‌اند! اما زور مسوولان شهري بيشتر به خانه‌هاي نقلي و زيباي بافت فرسوده و تاريخي اصفهان مي رسد تا بساز بفروشه اي قهار!