در سال های اخیر با توجه به رشد روز افزون جمعیت در کشورمان، بنای ساختمان های بلند مرتبه بیشس از پیش توجیه پذیر و رایج گردیده است. یکی از مهم ترین بخش های هر واحد مسکونی چند واحدی سیستم تأسیسات و توزیع انرژی آن است که با توجه به حجم کاربرد در یک ساختمان بلند مرتبه، علاوه بر کارایی فنی و کیفیت، توجیه اقصتادی آن نیز مورد توجه می باشد. سیستم جدیدی که در پاره ای از موارد می تواند جایگزین کابل کشی گردد سیستم باسداکت (Bus duct) است که در ادامه به شرح بیشتر آن پرداخته خواهد شد. در این مطلب، تنها طرح باسداکت به عنوان یک فن آوری نوین برق رسانی ارائه شده است و استفاده از آن به هیچ وجه به صورت یک نسخه ی از پیش آماده توصیه نمی گردد. برای انتخاب نوع سیستم برق رسانی مانند هر سیستم دیگری باید مقایسه ی فنی و اقتصادی دقیق بر اساس ماهیت پروژه انجام گیرد و بر اساس تابع هدف، طرح بهینه انتخاب شود.

تعاریف، تاریخچه، انواع و کاربردهای باسداکت

باسداکت ها (BusDucts) هادی های انتقال الکتریکی به فرم شمش عایق شده هستند و در واقع باسداکت کانال پیش ساخته ی الکتریکی با هادی الکتریکی می باشد. نام باسداکت از دو قسمت اصلی باس (BUS) و داکت (DUCT) تشکیل می شود. «باس» همان شینه مسی یا آلومینیومی هادی جریان برق است که وظیفه ی انتقال را بر عهده دارد و «داکت» کانال پیش ساخته ای است که باس های انرژی درون آن قرار می گیرند. 

نام های دیگر باسداکت، باسبار ترانکینگ (Busbar Trunking) و باس وی (Busway) است. «باسبار» به شمش های هادی انتقال انرژی الکتریکی ازجنس مس یا آلومینیوم گفته می شود که قابلیت نصب در سوییچ بوردها، تابلوهای توزیع یا هر یک از لوازم الکتریکی صنعتی را دارند. «ترانکینگ» نیز به معنای کانال پیش ساخته ی الکتریکی آماده ی هادی گذاری است که این هادی ها می توانند کابل های مسی یا باسبارهای مسی یا آلومینیومی باشند. 
کیبل باس (CableBus) برای انتقال جریان های بسیار زیاد مورد استفاده قرار می گیرد. تفاوت کیبل باس با باسداکت در آن است که درون محفظه ی کیبل باس به جای شمش های باسبار از کابل قدرت استفاده شده است. 

تاریخچه ی پیدایش باسداکت 
 شرکت جنرال الکتریک ادعا می کند که نخستین ایده ی پیدایش باسداکت بدین گونه به وجود آمد که شرکت جنرال موتورز (General Motors) با توسعه ی واحدهای مختلف تولیدی خود برای انتقال و تابلوهای توزیع برق دستگاه هایش با مشکلات فراوانی مواجه شد و در نتیجه با جنرال الکتریکی وارد مذاکره گردید. جنرال الکتریک پس از بررسی طرح ها و تئوری های مختلف، برای اولین بار باسداکت هوا عایق را با بدنه ی فلزی طراحی و به شرکت جنرال موتورز ارائه نمود. با ورود باسداکت و جایگزینی این سیستم به جای سیستم کابل، حجم زیادی از کابل های برق به علاوه ی سینی های حامل کابل ها، نردبان کابل ها یا همان لدرها و همچنین تعداد زیادی از تابلوهای توزیع برق حذف گردیدند و کانال های پیش ساخته با قابلیت جابه جایی آسان و سریع و توانایی انتقال و توزیع برق در ظرفیت های بالاتر جایگزین آن ها شدند. 
در ایران از سال 1354 سیستم باسداکت شناخته شد و تا پیش از انقلاب اسلامی، حدود 80 صنعت و موسسه به باسداکت های وارداتی عمدتا آمریکایی (GE) مجهز گردیدند. تولید داخلی در ایران نیز از سال 1370 با ساخت باسداکت روشنایی و مصارف سبک آغاز شد. آمپراژ معمول این باسداکت ها، 25 و 40 آمپر به صورت تک فاز یا سه فاز بودند. پس از آن، به مرور تولید و استفاده از سیستم باسداکت با آمپراژ بالا (تا 6000 آمپر) نیز در ایران رایج گردید. در حال حاضر هم باسداکت های ولتاژ متوسط (MV) و هم باسداکت های ولتاژ پایین (LV) در ایران مورد استفاده قرار می گیرند. 

تقسیم بندی باسداکت ها 
 به طور خلاصه باسداکت ها به صورت زیر قابل تقسیم بندی هستند:

مهم ترین کاربردهای سیستم باسداکت

1-برق رسانی از ترانفسورماتور توزیع تا تابلوهای اصلی توزیع
2- توزیع تک فاز و سه فاز انرژی برق بین تابلوهای اصلی تا تقسیم های مصرف کننده های انتهایی در پروژه های صنعتی
3- رایزر برق رسانی ساختمان های بلند و نیمه بلند از ورودی ساختمان تا تابلوهای برق واحدها. 
در این کاربرد، باسداکت ها به جای کابل های برق در رایزر ساختمان به صورت عمودی نصب می شوند و در طبقات توسط جعبه های انشعاب برق نصب شده بر روی آن ها، برق مورد نیاز هر طبقه تحویل کابل های برق رسانی فرعی (تغذیه کننده ی واحدها) خواهد شد. در مسیر تابلوهای اصلی توزیع برق ساختمان تا رایزر برق رسان نیز می توان از باسداکت های انتقالی که به صورت افقی نصب می شوند، استفاده نمود. 
کاربردهای فوق جزو مهم ترین کاربردهای سیستم مدرن باسداکت در دنیا هستند. در این سیستم امکان استفاده از تجهیزات اندازه گیری در طبقات و متمرکز کردن نتیجه ی اندازه گیری در طبقه ی همکف برای سهولت دسترسی به مقادیر مصرفی وجود دارد. همچنین می توان از کنتورهای دیجیتال و امکان قرائت از راه دور استفاده نمود. 

مقایسه ی سیستم باسداکت نسبت به برق رسانی کابلی 
باسداکت ها در مقایسه با سیستم کابلی معمولی دارای ایمنی بالا، استحکام و عمر طولانی هستند. در طراحی باسداکت باید استحکام مکانیکی مناسبی مدنظر باشد. این خود باعث می گردد که سطح مقطع و فرم بدنه به گونه ای باشد که مزایای جانبی زیر نیز به دست آید:

• کاهش تلفات حرارتی
• کاهش افت ولتاژ
• کاهش میدان مغناطیسی حاشیه ای (Lower outside enclosure magnetic field intensity)

به طور خلاصه در موارد زیر استفاده از سیستم باسداکت توجیه پذیر است:

1. بالا بودن جریان توزیع (بالاتر از 2500 آمپر)
2. محدودیت فضا در قدرت های زیاد
3. نیاز به سرعت نصب و راه اندازی بالا (برای مثال، در پروژه های دقیق با حجم قدرت زیاد و زمان بندی اجرایی محدود که نیاز است تا حد امکان از قطعات پیش ساخته استفاده گردد
4. نیاز به انعطاف در انشعاب پذیری (برای مثال، در توزیع برق کارخانجات صنعتی که میزان و محل مصرف بار ممکن است تغییر نماید و لازم است که سیستم توزیع در ایجاد انشعاب، منعطف باشد)
5. نیاز به طول عمر بالا
6. نیاز به شاخص IP بالا (درجه ی حفاظت در مقابل رطوبت، ذرات معقل و ضربه)
7. نیاز به مصالح مقاوم در مقابل ایجاد، گسترش و همچنین تحمل حریق

مواردی که باعث می گردد شرکت های مهندسی مشاور در برخی از پروژه ها از سیستم باسداکت استفاده نکند عبارتند از:

1. نیاز به اجرای Site run پروژه. در برخی از پروژه ها تصمیم گیری برای جزئیات در محل پروژه صورت می گیرد. در این پروژه ها محل ترانسفورماتور یا تابلوهای برق اصلی ممکن است تغییر کنند. لذا سفارش از قبل و دقیق باسداکت ها امکان پذیر نیست. در این موارد بر اساس تراز و محل استقرار نهایی، کابل ها بریده شده و کفشک کابل به آن ها متصل گردیده، سیستم به سهولت نصب می گردد.
2. بالا بودن نسبی هزینه ها باسداکت در پروژه های با قدرت پایین و یا ساختمان های کم ارتفاع و کم حجم
3. متناسب نبودن سطح تکنولوژی پروژه با تکنولوژی باسداکت، برای مثال، در یک ساختمان کاملا معمولی 5 طبقه استفاده از باسداکت و ارسال اطلاعات مصرف طبقات از طریق پورت های دیتا به سیستم دیجیتال اندازه گیری و مانیتورینگ بخش ورودی ساختمان تناسبی با سیستم های تأسیساتی بسیار ساده ی آن ندارد.

  در صورت تمایل برای خرید انواع تستر شبکه به سایت انرژی کالا مراجعه بفرمایید.