AQI شاخصی است که برای گزارش روزانه‌ی کیفیت هوا به کار می رود و نشان می‌دهد که هوای اطرافتان چقدر تمیز یا آلوده است و این حد از آلودگی چه اثراتی ممکن است بر سلامتی شما داشته باشد. این شاخص بر اثراتی متمرکز است که ممکن است چند ساعت یا چند روز بعد از تنفس در این هوا با آن ها مواجه شوید. در شهر مشهد این شاخص برای ۶ آلاینده‌ی هوا اندازه‌گیری و روزانه گزارش می‌شود: منوکسیدکربن(CO)، ازن(O3)، دی‌اکسیدنیتروژن(NO2)، دی‌اکسیدگوگرد(SO2)، ذرات معلق زیر ۲٫۵ میکرون(PM2.5) و ذرات معلق زیر ۱۰ میکرون(PM10). بالاترین شاخص در بین این شش مقدار، به عنوان شاخص کلی آن روز گزارش می‌شود.

اعداد شاخص کیفیت هوا چه معنایی دارند؟

محدوده این شاخص بین 0 تا 500 متغیر است. هر چه شاخص بالاتر باشد، هوا آلوده‌تر و اثرش بر سلامتی بیشتر است. مثلا شاخص 50 نشان‌دهنده‌ی هوای پاک با اثری خیلی کم بر سلامت عموم مردم است، اما شاخص 300 نشان‌دهنده‌ی وضعیت هوای اضطراری است. شاخص 100 عمدتا نشان‌دهنده‌ی مقدار مجاز آلاینده‌ها طبق استانداردهای ملی است و این مقداری است که برای حفاظت از سلامت عمومی تعیین می‌گردد.

 مقادیر زیر 100 معمولا قابل قبول فرض می‌شوند اما با عبور شاخص از 100، کیفیت هوا ابتدا برای گروه های حساس و سپس به تدریج برای همه ناسالم خواهد شد. محدوده 0 تا 500 شاخص کیفیت هوا معمولا به شش محدوده‌ی زیر تقسیم می‌شود که هر کدام با یک رنگ هم مشخص می‌شوند:

خوب: AQI بین 0 و 50، رنگ سبز کیفیت هوا رضایت‌بخش است و آلودگی هوا بی‌خطر یا کم‌خطر است.

متوسط: AQI بین 51 تا 100، رنگ زرد کیفیت هوا قابل قبول است مگر برای تعداد بسیار کمی از افراد مثلا کسانی که نسبت به ازن حساسیت ویژه ای دارند. 

حساس: AQI بین 101 و 150، رنگ نارنجی در این محدوده هم احتمال تاثیر گرفتن عموم مردم کم است اما بعضی از افراد گروههای حساس ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. مثلا افراد دارای بیماری ریوی، کهنسالان و کودکان در صورت مواجهه با این محدوده از آلاینده ازن یا افراد دارای بیماری ریوی و قلبی در صورت مواجهه با این محدوده از آلاینده ذرات معلق.

ناسالم: AQI بین 151 و 200، رنگ قرمز هر فردی ممکن است اثرات این محدوده از شاخص را بر سلامتی‌اشاحساس کند. اعضای گروه های حساس ممکن است با اثرات جدی‌تری بر سلامت خود مواجه شوند.

خیلی ناسالم: AQI بین 201 تا 300، رنگ بنفش هشداری برای سلامتی به حساب می‌آید و بدین معنی است که هر کسی ممکن است با اثرات جدی‌تری بر سلامت خود مواجه شود.

خطرناک: AQI بالاتر از 300، رنگ خردلی اخطاری جدی برای سلامت همه و اعلام وضع اضطراری است. در این وضعیت احتمالا تمام افراد جامعه تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این شاخص به علت حساسیت بیشتر امروزه جایگزین یک شاخص قدیمی‌تر یعنی "ضریب استاندارد آلودگی"(PSI) شده است. AQI بالاتر از ١٠٠ نشان دهنده هوای ناسالم است.

به صورت کلی در صورتی که در منطقه زندگیتان AQI از ١٠٠ بالاتر رفت به خصوص اگر هوا آفتابی باشد یا به علائمی مثل سنگینی قفسه سینه، سوزش چشم یا سرفه دچار شدید خودتان را از هوای آلوده دور نگه دارید و اقدامات زیر را انجام دهید:

حتی المقدور در طول روزهایی که میزان آلودگی هوا بالاست در خانه بمانید. میزان بسیاری از آلاینده هوا در داخل خانه کمتر از خارج خانه است. اگر مجبورید از خانه خارج شوید، کارهای خود را به سرعت انجام داده و کمتر در معرض هوای آلوده قرار گیرید. در شرایط آلودگی هوا از ورزش یا فعالیت جسمی شدید در خارج خانه اجتناب کنید؛ هرچه سریع تر تنفس کنید این هوای آلوده بیشتری را وارد ریه‌های خود می‌کنید.

این اقدامات معمولاً در کودکان و بزرگسالان سالم جلوی ایجاد علائم را خواهد گرفت. اما اگر در نزدیکی یک منبع آلوده کننده مشخص زندگی می‌کنید یا بیماری مزمن قلبی یا ریوی دارید با دکتر خودتان مشورت کنید.