تنوع مواد شیمیایی بسیار زیاد بوده و طبقه بندی آن ها نیز گسترده و وسیع است. باید یادآوری نمود این طبقه بندی ها مطلق نبوده و ممكن است بسته به هدف در بر گیرنده مواد گوناگونی باشد. به عنوان مثال در یک طبقه بندی كلی و براساس كاربرد می توان مواد شیمیایی را در گروه های مختلف نظیر داروها و مواد آرایشی، افزودنی غذاها، مواد كشاورزی و مواد صنعتی قرار داد. با وجودی كه برخی از طبقه بندی ها ممكن است محدود به گروه های معینی از مواد شیمیایی باشد، اما درک آن ها می تواند در تكمیل سیستم های فراگیرتر مفید واقع گردد. آشنایی با طبقه بندی های مختلف می تواند در شناسایی عوامل شیمیایی از جنبه های مختلف و نیز كاربرد صحیح و ایمن مواد موثر باشد.

1- طبقه بندی براساس ترکیب شیمیایی

2- طبقه بندی براساس خصوصیات فیزیکی

3- طبقه بندی براساس اثرات بیولوژیکی

دسته اول:  طبقه بندی براساس ترکیب شیمیایی

یكی از راه های مهم طبقه بندی مواد شیمیایی در نظر گرفتن خصوصیات و تركیب شیمیایی آن ها می باشد. در این طبقه بندی می توان مواد را در دو گروه كلی مواد معدنی و مواد آلی قرار داده و سپس هر یک را در گروه های شیمیایی مختلف مورد مطالعه قرار داد. به عنوان مثال توجه به گروه های مواد شیمیایی و بررسی مواد در گروه هایی نظیر فلزات و تركیبات فلزی، حلال های آلی و آفت كش ها از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در اینجا برای كمک به شناسایی بهتر و آشنایی با خصوصیات آن ها بطور خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد:

• فلزات و تركیبات فلزی

فلزات و تركیبات فلزی از دیرباز و از ابتدای تمدن بشر شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته اند. در حدود 80 -70 عنصر از جدول تناوبی جزء فلزات محسوب شده و در این بین حدود 40 فلز تحت عنوان فلزات معمولی (metals Common)  نامیده می شوند. گزارش شده است كه حدود كمتر از 30 فلز یا تركیبات آنها ایجاد سمیت می كند. فلزات از قدیمی ترین موادی هستند كه سمیت آن ها برای انسان شناخته شده است. برخی از اثرات فلزات مانند قولنج ناشی از تماس با فلزاتی مانند سرب، جیوه و آرسانیک در حدود 2000 سال قبل گزارش شده است. در حالیكه فلزاتی مانند كادمیم، كروم و نیكل متعلق به دوره های بعد هستند.

با گسترش تكنولوژی های جدید مانند میكروالكترونیک و فوق هادی ها فلزاتی چون برلیوم، كروم و اورانیوم اهمیت بیشتری یافته اند. سمیت فلزات تا حدودی بستگی به موقعیت آن در جدول تناوبی و نیز خواص فیزیكوشیمیایی مانند حلالیت، یونیزاسیون، سایز ذرات و تركیب شیمیایی نمک های فلزی دارد. تماس با فلزات اثرات سمی حاد و مزمن را در كارگران ایجاد می نماید. از علایم عمومی مسمومیت با فلزات علایم گوارشی، تب فیوم فلزی، سر درد، خستگی، سرفه و ایجاد طعم فلزی در دهان می باشد. تماس های مزمن با برخی از فلزات سنگین مانند كروم و كادمیوم می تواند منجر به سرطان زایی در انسان گردد.

• حلال های آلی

حلال ها مواد شیمیایی صنعتی هستند كه بدلیل قدرت پاک كنندگی جرم ها و چربی ها كاربرد بسیار زیادی دارند. حلال های صنعتی مواد شیمیایی و غالبا تركیبات آلی فراری (VOCs) هستند كه برای حل كردن موادی نظیر رنگ ها، چربی ها، موم و روغن ها بكار می روند. این حلال ها در تركیبات مختلفی مانند چسب ها، محلول های پاک كننده، رزین های اپوكسی، استحكام دهنده ها، الكل ها، رقیق كننده ها، رنگ ها، بتونه و حتی پاک كننده های لاک ناخن یافت می شوند.

به كارگیری حلال های گوناگون در صنایع و نیز در منازل بسیار معمول بوده و استفاده جهانی دارد. بطور كلی در صنایع جهان و خصوصا صنایعی مانند پلیمر، رنگ ها و صنایع پوشش دهی از حلال ها در مقادیر بسیار زیادی استفاده می شود. تماس های طولانی مدت با برخی از حلال ها مانند استن، الكل ها، بنزن، تولوین، گزیلن، گازوییل، متین كلراید، تورپنتین موجب اثرات سمی حاد و مزمن می گردد.

برخی از اثرات تماس كوتاه مدت با حلال ها شامل تحریک پوست، چشم ها و سیستم تنفسی، سردرد، حالت تهوع، سرگیجه و سبكی سر است. تماس با بخارات حلال های مختلف ممكن است اثرات سمی مختلفی را موجب شود. بسیاری از حلال ها اثرات تخدیری داشته و موجب خستگی و گیجی می شوند. تماس با غلظت های بالای حلال می تواند موجب بیهوشی و حتی مرگ گردد.

تماس با حلال ها در دوزهای بالا زمان عكس العمل را آهسته نموده و قدرت تصمیم گیری را مختل می كند كه این مسئله می تواند موجب بروز حوادث در هنگام كار و یا در ترافیک برگشت به منزل گردد. حلال ها همانطور كه قادرند باعث چربی زدایی و تمیز كردن قطعات شوند، می توانند به پوست انسان نیز صدمه زده و موجب درماتیت و مشکلات پوستی مانند خشكی، ترک خوردگی، قرمزی و تاول شوند. برخی از حلال ها علاوه بر اثرات موضعی می توانند از راه پوست نیز در مقادیر قابل توجه جذب شده و وارد جریان خون شده و موجب بروز اثرات سیستمیک شوند. حلال ها می توانند باعث اثرات سیستمیک روی كبد، كلیه ها، مغز استخوان، سیستم عصبی و مغز شوند.

بسیاری از حلال ها به عنوان سموم عصبی و نیز مواد سرطان زا شناخته شده اند. آسیب به سیستم تولید مثل و صدمات وارده به جنین از سایر اثرات ناشی از تماس با حلال ها می باشد. تماس با بخارات ناشی از حلالهای آلی در محیط های كار بسیار متداول بوده و در صورت عدم رعایت اصول كنترلی می تواند اثرات سمی مختلفی را در كارگران ایجاد نمایاد. در میان حلال ها بنزن، دی سولفید كربن و تتراكلرور كربن از مهمترین حلال های زیان آور شناخته شده هستند.

• آفت كش ها

آفت كش ها سموم و تركیبات شناخته شده ای هستند كه برای از بین بردن و كنترل آفات مختلف مانند حشرات، جونده ها، قارچ ها و علف ها بكار می رود. بر اساس نوع تركیاب آفت كش ها شامل تركیبات ارگانوفسفره، ارگانوكلره، كاربامات ها، پیرتروییدهای مصنوعی، آفت كش های بیولوژیكی و میكروبی می باشند. اثرات سمی آفت كش ها بستگی به نوع آفت كش دارد. در حالیكه برخی از آفت كش ها سمیت نسبتا كمی دارند، برخی دیگر بسیار سمی بوده و می تواند سلامتی انسان را شدیدا به مخاطره انداخته و حتی موجب مرگ گردد.

آفت كش های ارگانو فسفره و كاربامات ها سیستم عصبی را از طریق وقفه در فعالیت آنزیم كولین اساتراز تحت تأثیر قرار می دهند. اختلال در فعالیت آنزیم كولین استراز موجب تجمع استیل كولین، كه یک انتقال دهنده عصبی است، در بدن شده و باعث انقباضات غیر ارادی عضلات و اختلالات حركتی می گردد. سایر آفت كش ها شامل سموم ارگانوكلره موجب اثرات تحریكی پوستی، چشم و غشاء مخاطی می گردند. سموم ارگانوكلره قدرت حلالیت زیادی در چربی داشته، دارای اثر بقایی بوده و به سختی تجزیه می شوند. از این رو كاربرد بسیاری از ارگانوكلره ها بدلیل مقاوم بودن در برابر تجزیه در محیط ممنوع و یا بسیار محدود شده است. همچنین تماسهای طولانی مدت با غلظت های بالای برخی از آفت كش ها می تواند منجر به اثرات در سیستم تولید مثل، جهش زایی و سرطان زایی گردد. برخی از آفت كش ها نیز موجب اختلالات سیستم هورمونی یا سیستم آندوكرین بدن می شود.

جهت خرید انواع مواد شیمیایی با فروشگاه انرژی کالا تماس بگیرید.