دسته دوم: طبقه بندی براساس خصوصیات فیزیکی
یكی دیگر از راه های طبقه بندی توجه به خصوصیات فیزیكی مواد می باشد. زیرا بسیاری از مواد با منشاء شیمیایی و گاهی بیولوژیكی قادرند كه از نظر فیزیكی بصورت هوابرد درآمده و موجب آلودگی هوای محیط كار و یا محیط های آزاد شوند. سیستم تنفسی یكی از راه های بسیار مهم برای ورود و جذب آلاینده ها و مواد هوابرد در بدن می باشد. لذا شناخت آلاینده های هوابرد در محیط كار از اهمیت خاصی برخوردار بوده و می توان آنها را در دو گروه بزرگ شامل آلاینده های گازی (گازها و بخارات) و آلاینده های ذره ای یا آئروسل ها (گردوغبار، الیاف، فیوم، دود، میست و مه) مورد بررسی قرار داد (جدول 1) چنانچه ذرات معلق هوابرد منشاء بیولوژیكی داشته باشند بیوآئروسل نامیده می شوند.
جدول 1 -انواع مواد هوابرد و آلاينده های هوای محيط كار
مثال |
تعریف |
نوع آلاینده |
اكسیژن، نیتروژن، منو كسید کربن ، كلر |
گاز سیالی است كه در بالای حرارت بحرانی خود قرار داشته و در دمای اتاق (22 درجه سانتیگراد و فشار يك اتمسفر) در فاز گازی است |
گاز |
فرمالدئید، بنزن، تولوئن، گزيلن |
بخار ماده ای است كه در حالت گازی زير حرارت بحرانی خود بوده و معمولاً در دمای اتاق بصورت مايع يا جامد می باشد |
بخار |
نانوذرات، سیلیس، ذغال سنگ |
ذرات بسیار كوچك جامدی كه در اثر فرآيندهای مكانیكی مانند خردكردن، آسیاب كردن، سائیدن و غیره تولید می شود. سايز ذرات ممكن است از ذرات بسیار كوچك در محدوده نانومتر مانند ذرات نانو و كمتر از يك میكرون مانند تالک تا ذرات با قطر يك میلی متر مانند ذرات سنگ آهك و يا بزرگتر متغیر باشد |
گرد و غبار |
الیاف آزبست، پشم شیشه |
الیاف يا گرد و غبارهای رشته ای ذرات كشیده شده يا بلند هستند كه نسبت طول به عرض آنها بزرگتر از 3 به 1 است |
الیاف |
فیوم های جوشكاری، اكسید های فلزی |
آئروسلهای بسیار ريز جامدی كه از تبخیر فلزات مذاب تولید می شوند. قطر فیوم ها معمولا كمتر از 1.9 میكرو متر می باشد و غالباً ايجاد اكسید فلزی می نمايند |
فیوم |
دود سیگار، دود آتش سوزی |
تركیب پیچیده ای از ذرات آئروسل مايع و جامد، گازها و بخارات كه از احتراق ناقص مواد آلی كربن دار ايجاد می گردد. ذرات اولیه دود در حدود 1-0 میكرومتر قطر داشته ولی در اثر متراكم شدن ذرات بزرگتری را تشكیل می دهند كه به آنها ذرات دوده اطلاق می گردد |
دود |
میست اسید كرومیك، اسپری رنگ |
قطرات ريز مايع كروی شكل كه توسط فرآيندهای مكانیكی مانند پاشیدن، جوشیدن و يا اسپری كردن ايجاد شده و سايز قطرات میست بین چند میكرون تا بیشتر از صد میكرون متغیر است |
میست |
مه در هوای سرد |
قطرات ريز مايع معلق در هوا كه در اثر متراكم شدن فاز بخار ايجاد شده، كوچكتر از ذرات میست بوده و قطر آنها بین 10-1 میكرومتر می باشد |
مه |
میكروارگانیسم ها، اندوتوكسین ها، قارچ ها |
ذرات هوابردی هستند كه منشاء بیولوژيكی داشته و شامل میكروارگانیسمها مانند باكتريها، قارچها، ويروسها، اجزاء و ذرات متابولیكی ارگانیسم های زنده مانند اندوتوكسین ها و میكوتوكسین ها يا فرآورده های متابولیكی قارچها می باشند آلودگی بیولوژيكی می تواند شامل گازها و بخارات با منشاء بیولوژيكی نیز باشند |
بیوآئروسل |