هنگامیكه اجرای كنترل های مهندسی در محیط كار امكان پذیر نبوده و یا به تنهایی در كاهش سطوح تماس تا حدود قابل قبول كافی نباشند استفاده از وسایل حفاظت فردی به عنوان آخرین راه كنترلی به كار گرفته می شود. به منظور حفاظت قسمت های مختلف بدن در برابر انواع خطرات احتمالی ناشی از مواد شیمیایی طیف وسیعی از وسایل حفاظت فردی نظیر روپوش آزمایشگاهی، عینک های ایمنی، دستكش و كفش ایمنی، و ماسک های تنفسی بكار می رود.

ماسک های تنفسی یا رسپیراتورها از جمله مهمترین وسایل حفاظت فردی بوده كه برای حفاظت از سیستم تنفسی و در تماس با مواد شیمیایی و آلاینده های هوابرد مورد استفاده قرار می گیرند. ماسک های تنفسی حفاظت لازم را توسط تصفیه آلاینده ها از هوای استنشاقی و یا تامین هوا از طریق یک منبع هوای پاک فراهم می سازند. از نظر كاركرد رسپیراتورها در انواع زیر طبقه بندی می شوند:

• رسیپراتورهای تصفیه كننده هوا

رسیپراتورهای تصفیه كننده هوا (respirators purifying Air) از طریق فیلتراسیون هوای آلوده محیط، هوای تنفسی را از آلاینده های مختلف تصفیه می كنند. در رسیپراتورهای فیلتر كننده ذرات برای بدام انداختن گرد و غبارها ، میست ها و فیوم ها از مواد فیبروزی استفاده می شود. رسیپراتورهای یكبار مصرف هم در دسترس می باشند كه غالبا برای حفاظت دستگاه تنفسی از ذرات آزار دهنده استفاده می شوند و بندرت مصرف دیگری دارند.

در رسیپراتورهای مخصوص آلاینده های گازی یا بخارات برای جمع آوری گازهای سمی یا محرک ، كارتریج ها یا كانیسترهای بخارها و گازها طراحی شده كه حاوی مواد جاذب سطحی یا مواد واكنش پذیر با آلاینده بوده و از این طریق باعث تصفیه این آلاینده ها می شوند. وسایل تصفیه كننده حاوی مواد گرانوله دارای سطح بسیار زیاد هستند كه جاذب نام دارند. در این وسایل مولكول های گازی از طریق جذب سطحی، جذب شیمیایی و یا واكنش شیمیایی كاتالیتیک از هوا جدا می شوند.

• رسیپراتورهای تأمین كننده هوا

رسیپراتورهای تأمین كننده هوا (respirators supplying Air) تجهیزاتی هستند كه هوای پاک را از یک منبع جداگانه هوا ، مثالاً توسط یک سیلندر هوای فشرده و یا از طریق یک سیستم هوای تحت فشار پرتابل یا ثابت تأمین می كنند. بنابراین، رسپیراتورهای تأمین كننده هوا دارای فیلتر و كارتریج های تصفیه كننده هوا نبوده و به جای آن هوای پاک را از طریق یک منبع خارج از محیط آلوده به كاربر می رسانند. در این سیستم ها هوا معمولا با یک فشار مثبت وارد ماسک تنفسی شده لذا اغلب مقاومتی در برابر تنفس ایجاد نمی شود.

• وسایل تنفسی خود تأمین

وسایل تنفسی خود تأمین (SCBAs; Self apparatus breathing contained) یا به عبارت دیگر تجهیزات تنفسی كپسول سرخود رسیپراتورهای خاصی هستند كه شامل یک منبع پرتابل از هوای تنفسی یا اكسیژن بوده كه جهت حفاظت كاربر در محیط های حاوی گازهای سمی یا كم اكسیژن به كار میروند. در این رسیپراتورها منبع تأمین هوا كپسولی است كه در پشت كاربر جای گرفته و هوا با فشار مثبت را تامین می كند. این تجهیزات به دو صورت سیستم های مدار باز و مدار بسته طبقه بندی می شود. از نظر شكل ظاهری و نحوه قرار گرفتن روی صورت ماسک های تنفسی را می توان در انواع زیر تقسیم نمود:

- ماسک هایی كه بطور محكم روی صورت قرار می گیرند:

 ماسک هایی كه بطور محكم روی صورت قرار می گیرند (piece face fitting-Tight) خود به سه دسته كلی ربع ماسک، نیم ماسک و تمام صورت طبقه بندی می شوند.

- ماسک هایی كه بطور محكم روی صورت قرار نمی گیرند:

ماسک هایی كه بطور محكم روی صورت قرار نمی گیرند (cover fitting-Loose) شامل هودها، لباسهای كامل، بلوزها یا هلمت ها می باشند.

نكته مهم دیگر در ارتباط با رسیپراتورها، توجه به فشار درون ماسک می باشد. در صورتی كه فشار درون ماسک بیشتر از فشار هوای بیرون باشد، رسیپراتور فشار مثبت، و چنانچه كمتر از آن باشد رسیپراتور فشار منفی می باشد. اختلاف فشار وقتی اهمیت دارد كه احتمال نشت مواد زیان آور معلق در هوا به درون رسیپراتورها مطرح باشد. از سوی NIOSH برای انواع مختلف ماسک های تنفسی فاكتور حفاظتی (factor protection Assigned; APF) تعیین شده است. فاكتورهای حفاظتی رسپیراتورها برای آلاینده های ذره ای و گازی ارایه شده است. فاكتور حفاظتی عبارت از غلظت آلاینده موجود در هوای اتمسفر (خارج از ماسک) به غلظت آلاینده داخل ماسک می باشد.

بعنوان مثال اگر فردی در محیطی كه غلظت آلاینده مورد نظر در آن ppm 100 است از ماسكی با فاكتور حفاظتی 25 استفاده كند انتظار می رود كه غلظت آلاینده در درون ماسک از ppm 4 تجاوز نكند. فاكتور حفاظتی در واقع نمایانگر كارآیی و راندمان رسیپراتورها می باشد. در استفاده از وسایل حفاظت فردی باید از موارد زیر اطمینان حاصل نمود:

- انتخاب مناسب وسیله حفاظت فردی برای فرد برحسب نوع وظیفه

- در دسترس بودن وسیله حفاظت فردی مناسب

- تمیز و سالم بودن وسیله

- استفاده صحیح و به موقع

- سرویس و نگهداری وسایل توسط افراد مسئول و آموزش دیده

همانطور كه در ابتدا بیان شد استفاده از وسایل حفاظت فردی به عنوان روش كنترلی موقتی و فوری تا زمانیكه كنترل های مهندسی بهتر و دایمی تر در دسترس قرار گیرند توصیه می شود. بنابراین چنانچه بهبود مداوم محیط كار مدنظر قرار گیرد استفاده از وسایل حفاظت فردی نیز كاهش یافته و حتی در بسیاری موارد حذف خواهد شد.

در كنار سلسله مراتب كنترلی، كار ایمن با مواد شیمیایی مستلزم یک سری اقدامات ایمنی و بهداشتی به منظور پیشگیری از مخاطرات احتمالی بوده و در این راستا توجه به مواردی از قبیل پایش های محیطی و بیولوژیكی، اقدامات لازم در شرایط اضطراری، آموزش های لازم و بلاخره رعایت اصول صحیح در انبارداری و حمل و نقل كالاهای خطرناک از ضروریات است. انجام این اقدامات ارتباط تنگاتنگی با كنترل های مدیریتی و اجرایی داشته و برای دسترسی به مدیریت صحیح مواد شیمیایی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

جهت خرید انواع مواد شیمیایی با فروشگاه انرژی کالا تماس بگیرید.