نفت از نیمه دوم قرن نوزدهم، کالایی مهم در تجارت جهانی بود. قبل از جنگ جهانی اول بازیگران اصلی بازار بین المللی نفت، شرکتهای استاندارداویل، شل و دوکنسرن روسی نوبل و روتچیلد بودند. در جریان جنگ جهانی اول که نیروی دریایی بریتانیا سوخت خود را از زغال سنگ به نفت تغییر داد، شرکت عمده انگلو - پرشین (شرکت نفت ایران - انگلیس و یا بریتیش پترولیوم کنونی) با مالکیت و حمایت دولت بریتانیا، به جمع این بازیگران پیوست، در حالی که شرکت های روسی به دلیل انقلاب بلشویکی در آن کشور از بین رفتند. بعد از جنگ جهانی اول، رقابت شرکتهای کوچکتر استاندارد آف کالیفرنا، گلف، تکزاکو و موبیل سرانجام منجر به افزایش تعداد شرکت های بین المللی کنترل کننده بازارهای نفت شد و تعداد این شرکت ها را به هفت شرکت رساند. این شرکت ها به طور عموری یکپارچه بودند و مراحل مختلف فعالیتهای بالادستی و تا حد زیادی فعالیت های پایین دستی صنعت نفت را کنترل می کردند. این در حالی است که کشورهای دارای منابع نفتی، تاثیری در قیمت گذاری این کالای مهم نداشتند. قیمت های واقعی نفت و درآمد نفتی این کشورها در دو دهه قبل از تشکیل اوپک، روند کاهشی داشت، به گونه ای که قیمت واقعی نفت در این دوره از بشکه ای بیش از سه دلار در دهه 1940 به کمتر از 2 دلار در هر بشکه در سال 1960 میلادی رسید. جلوگیری از این روند نا مطلوب و سیر نزولی قیمت های واقعی نفت، انگیزه اولیه بنیان گذاران اوپک برای تشکیل این سازمان بود.

    سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در 14 سپتامبر 1960 (23 شهریور 1339) در نشست بغداد توسط ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت و ونزوئلا با هدف هماهنگی سیاست های کشورهای عضو برای تضمین قیمت منصفانه نفت تأسیس شد. اساسنامه اوپک در کنفرانس اوپک در ژانویه 1961 در شهر کاراکاس (مرکز ونزوئلا) تصویب شد و این سازمان در روز 6 نوامبر 1962 اوپک، رسمیت بین‌المللی یافت و فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. دبیرخانه اوپک در 5 سال اول تاسیس آن در ژنو سوئیس مستقر بود و از اول سپتامبر 1965 به وین اتریش منتقل شد.  اوپک از موفق ترین سازمانهای بین دولتی کشورهای جهان سوم است که در مقاطعی تاریخی برای صیانت از حقوق و منافع اعضای خود، تصمیمات مهمی اتخاذ کرده و در بازارهای نفت تاثیرگذار بوده است. اوپک در حال حاضر دارای دوازده کشور عضو است و اهمیت آن در بازارهای نفت و انرژی جهان، غیر قابل انکار است. این سازمان با وجود مشکلات مختلف، مانند شرایط پیچیده بین المللی، جنگ بین اعضاء بر سر قیمت در دهه 1980 ، تیرگی روابط سیاسی و حتی جنگ و درگیریهای نظامی بین کشورهای بنیان گذار، همچنان به حیات خود ادامه داده است.

    سازمان اوپک با در اختیار داشتن بیش از 60 درصد ذخایر نفت متعارف جهان، سهم مناسبی در بازارهای نفت و انرژی جهان دارد که در ثبات نسبی بازار با استمرار قیمت هایی که مورد پذیرش مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نفتی به نظر می رسد، نقش تعیین کننده ای دارد.