یک دیگ بخار دارای تجهیزات و لوازم کنترلی مختلفی می باشد. مجهز بودن دیگ بخار به این تجهیزات و عملکرد صحیح آن ها، موجب کارکرد صحیح و ایمن دیگ بخار می گردد. وجود بسیاری از این تجهیزات ضروری بوده و در استاندارد ذکر گردیده است. در این مقاله می کوشیم با عملکرد هریک از این تجهیزات آشنا شویم. آشنایی با این تجهیزات چه پیش از خرید بویلر (جهت انتخاب صحیح تجهیزات) و چه بعد از خرید و راه اندازی بویلر (جهت بهره برداری و نگهداری مناسب) ضروری می باشد. 

   دیگ‌های بخار منبع انرژی هستند که آب و گرما را تحت فشار با هم ترکیب می‌کنند که به آسانی برای گرم کردن داخل ساختمان و موتورهای تأمین انرژی به کار می‌رود.

   در حال حاضر میزان درجه حرارت آب گرم چرخشی و آب گرم مصرفی در موتورخانه ها بصورت دستی و تمام تنظیم درجه حرارت ترموستات دیگ و یا پمپ های سیرکولاسیون انجام می گردد و معمولاً برای تمام مدت بر روی یک عدد ثابت قرار دارد.

   امروزه با توجه به هزینه های زیاد تامین انرژی جهت فراهم نمودن محصول مورد نیاز بخش های مختلف فرآیندهای صنعتی، ضرورت بازیافت انرژی تولیدی در صنایع پشتیبانی کارخانه ها امری اجتناب ناپذیر می باشد. یکی از مهمترین واحدهای که در اکثر کارخانه ها وجود دارد واحد دیگ بخار می باشد که وظیفه تامین بخار با دما و فشار مطلوب برای بخش های مختلف را برعهده دارد.

   به مرور زمان، به دلیل انباشته شدن موادی روی سطحی که در تماس با سیال است، مقاومت حرارتی لوله ها افزایش پیدا کرده و انتقال حرارت کاهش می یابد.

   از عمده علل به وجود آمدن رسوبات در دیگ های بخار میتوان به کیفیت کم آب ورودی، بالا بودن سختی و دیگر پارامترها در آب ورودی، عدم کنترل مناسب سیستم های پیش تصفیه، استفاده از موادشیمیایی نامرغوب، عدم کنترل های دوره ای دیگ بخار اشاره نمود.

   دیگ و بویلر بخار مطابق قوانین سازمان ملی استاندارد ایران دارای استاندارد اجباری به شماره 4231 می باشد و در این استاندارد دستورات لازم جهت بازرسی ارائه شده است که بد نیست علاوه بر تولید کنندگان، مشتریان دیگ بخار نیز از آن ها اطلاع داشته باشند.

   دیگ های چگالشی، دیگ هایی هستند كه علاوه بر جذب دمای محسوس گاز های داغ حاصل از احتراق، دمای نهان تبخیر گازهای قابل تقطیر را نیز جذب می كند و همین عاملی برای افزایش بازدهی دیگ های چگالشی نسبت به سایر دیگ های متداول می شود.

   بویلر الکتریکی بخار نوعی بویلر است که در آن بخار با استفاده از برق بجای احتراق منبع سوختی تولید می‌شود. از چنین بویلرهایی برای اهداف فرآیندی در بسیاری از اماکن مانند لاندری ها، کارخانه‌های فرآوری غذا و بیمارستان‌ها استفاده می‌شود. اگرچه چنین بویلرهایی نسبت به بویلرهای گاز یا نفت‌سوز گران‌تر است اما به دلیل سادگی و راحتی استفاده، بسیار پرطرفدار هستند. این دستگاه‌ها به‌واسطه نیاز داشتن به جریان برق قوی، نیاز به منبع برق سه فاز دارند. این بویلرها، انرژی الکتریکی را تقریباً با بازده صددرصدی به انرژی حرارتی تبدیل می‌کنند. راندمان حرارتی بویلرهای الکتریکی با توجه به راندمان تولید برق، متفاوت است.

   بویلر ها از جمله وسایل مهم و اساسی برای واحد هایی هستند که بصورت مستقیم یا غیر مستقیم با بخار سر و کار دارند. از همین رو در صورت ایجاد خرابی در قسمت کوچکی از سیستم بویلر چه بسا کل سیستم تولید در صورت نبود بویلر های پشتیبان از کار خواهد افتاد. برای جلوگیری از هر گونه خرابی بايد با اين ديد بررسي شود كه در صورت عدم انجام يا به تعويق انداختن چنين برنامه اي در مقايسه با انجام آن، تكرار و دامنه هزينه هاي غيرقابل انتظار را به طور واقعي افزايش خواهد داد.