فضای لازم برای دستگاه های مكانيكی و الكتريكی (موتورخانه)

   بهترین فضای اختصاص یافته برای موتور خانه یا اتاق های هواساز نسبت به ساختمان از دیدگاه مهندسی، مکانی است که موقعیت مركزی داشته باشند چرا که این امر سبب كاهش طول و اندازه كانال ها و لوله ها، ساده تر شدن طرح شفت ها تمركز و نتیجتا تسهیل كار سرویس و نگهداری تاسیسات خواهد شد. این امر همچنین موجب كاهش قدرت مورد نیاز برای موتور بادزن ها و پمپ ها شده و هزینه عملكرد سیستم را پایین می آورد.

   در بیشتر موارد امکان تخصیص دادن فضای مركزی ساختمان موتورخانه تاسیسات یا اتاق هواساز و غیره وجود ندارد، اما دست كم باید سعی شود كه تا حد امكان موتورخانه تاسیسات مكانیكی؛ تجهیزات الكتریكی وسیستم آب و فاضلاب ساختمان در جنب یكدیگر قرار گیرند.

   فضای كل مورد نیاز برای نصب دستگاه ها و تجهیزات مكانیكی و الكتریكی (موتورخانه) بین 4 تا 9 درصد مساحت زیربنای ساختمان است كه برای اغلب ساختمان ها بین 6 تا 9 درصد می باشد. محل موتورخانه تاسیسات معمولا در زیرزمین یا طبقات پایین تر ساختمان است. ارتفاع سقف این فضاها برحسب چگونگی كانال كشی، لوله كشی و اندازه دستگاه ها و تجهیزات؛ باید بین 12تا 20 فوت (4 تا 6 متر) باشد.

 

1- وسایل سیستم تهویه مطبوع وگرمایش شامل دیگ و تجهیزات جانبی مربوطه، چیلر و تجهیزات جانبی از قبیل پمپ ها و غیره

برخی از تجهیزات HVAC از نظر محل نصب بسیار انعطاف پذیرند؛ به طوری كه مثلا گاهی به لحاظ اقتصادی چیلر را روی پشت بام نصب می كنند. گرچه به این ترتیب هزینه های مربوط به مستحكم كردن سازه پشت بام و كارهای الكتریكی افزایش می یابد، اما این خرج ها با صرفه جویی حاصله در لوله كشی و انرژی مصرفی و كاهش هزینه های مربوط به كار دستگاه در فشار پایین تر جبران می شود. حتی دیگ را هم می توان روی پشت بام نصب كرد. با این كار دیگر احتیاجی به تعبیه دودكش در ساختمان نیست. استفاده از سوخت گاز عملی تر وكم هزینه تر از گازوییل است چرا كه دیگر نیازی به منبع ذخیره گازوییل و ملزوماتی مثل سیستم پمپاژ سوخت و لوله كشی های مربوطه نیست. با استفاده از وسایل بازیابی گرما همواره با دستگاه چیلر می توان سایز دیگ را به میزان قابل توجهی كاهش داده و فضای بزرگی را در موتورخانه صرفه جویی كرد.

 

2-نصب برج خنك كن اغلب مشكلاتی را به همراه دارد.

در بیشتر موارد، خصوصا در ساختمان های بزرگ، استفاده از برج خنك كن ضروری است. چنانچه طبق طرح قرار باشد برج خنك كن روی سطح زمین مستقر شود باید حداقل 100فوت (30متر) با ساختمان فاصله داشته باشد به دو دلیل یكی دوری جستن از سر و صدای برج خنك كن كه موجب آزار ساكنین ساختمان می شود، و دیگری جلوگیری از ورود هوای مرطوب خروجی از برج خنك كن به داخل ساختمان از طریق درها و پنجره ها. همین فاصله باید نسبت به پاركینگ نیز منظور شود چرا كه رطوبت هوای خروجی از برج خنك كن به دلیل محتوای مواد شیمیایی آن ممكن است به رنگ اتومبیل ها صدمه بزند.

وقتی قرار است برج خنك كن روی پشت بام نصب گردد باید حتما برای جلوگیری از انتقال ارتعاشات و سر و صدای آن به ساختمان تمهیدات لازم اندیشیده شوند. بعضی از انواع برج خنك كن نسبت به برخی دیگر كم صداتر هستند كه این پارامتر هنگام انتخاب برج باید لحاظ شود. كف برج خنك كن ،خاصه در انواع بزرگ آن باید روی شاسی فولادی به بلندی 4 تا 5 فوت (حدود1/5 متر) قرار گیرد تا كارهای لوله كشی و تعمییر و نگهداری به راحتی صورت پذیرند.

 

- فضای لازم برای اتاق هواساز و بادزن

   در ساختمان های چندطبقه اتاق های هواساز و بادزن زیرزمین ها و طبقه اول معمولا در طبقات پایینی ساختمان در نظر گرفته می شوند حالا یا در خود زیرزمین یا در طبقه دوم. چنانچه اتاق های هواساز در طبقه دوم باشند، دسترسی به هوای تازه خارج و تخلیه هوای داخل و همچنین نقل و انتقال تجهیرات راحت تر است. در ساختمان هایی كه سطح زیربنای طبقات وسیع باشد اغلب از چند اتاق هواساز در هر طبقه استفاده می شود.

   اما در بسیاری از ساختمان های مرتفع یا اصطلاحا "برج" ممكن است یك اتاق هواساز برای 10 تا 20 طبقه مورد استفاده قرار گیرد؛ یك اتاق هواساز برای طبقات پایینی، یكی برای طبقات میانی ساختمان و یك اتاق هواساز هم روی پشت بام برای طبقات بالایی ساختمان.

   مقررات جدید بناهای مرتفع ایجاب می كند كه ساختمان ها در سطح یا ارتفاع به چند بخش تقسیم شوند تا ایمنی ساكنین در صورت بروز آتش سوزی بهتر تامین گردد و این ممكن است روی تعداد و وسعت اتاق های هواساز و محل آن ها تاثیر بگذارد. ولی به هر حال محل اتاق هواساز باید در جایی باشد كه از نظر كانال كشی حداكثر تسهیلات وحداقل هزینه را در بر داشته باشد. 

 

-شفت های داخلی (Interior Shafts)

   شفت های داخلی همان كانال های قدیمی هستند كه از درون آن ها كانال های رفت و برگشت هوا لوله كشی آب رفت (از) و برگشت (به) چیلر، لوله كشی رفت و برگشت سیستم گرمایش، سیم كشی های برق، و خلاصه تمامی شریان های تاسیسات ساختمان عبور می كنند.

   این مهم است كه شفت ها از راه پله و چاه آسانسور حداقل دو برابر عرض خود فاصله داشته باشند تا بتوان در هر طبقه كار لوله كشی، كانال كشی و سیم كشی را در سقف یا كف به مقصد مورد نظر انجام داد. عموما اجرای شفت هایی با نسبت ظرافت (Aspect Ratio) از 2:1 تا4:1 راحت تر از شفت های گرد است. سایز، تعداد و محل شفت ها در ساختمان های مرتفع حایز اهمیت است. از دیدگاه مهندسی، مطلوب این است كه كانال كشی بیشتر به طور قایم صورت گیرد و حتی المقدور كانال كشی افقی كمتر باشد تا هزینه ای مربوطه كاهش یابد؛ بالانس سیستم آسانتر صورت گیرد، برخورد با سیستم لوله كشی و ستون های فلزی ساختمان و سیستم روشنایی و غیره كمتر شود و بالخره به مهندس معمار این امكان را بدهد كه فاصله كف تا كف طبقات را كم كند.

   تعداد شفت ها تابعی از فرم و وسعت ساختمان است. اما در ساختمان های بزرگ از جنبه های مختلف، عاقلانه تر این است كه بجای یك شفت بزرگ، چند شفت كوچكتر منظور گردد. همچنین ممكن است مطلوب باشد كه شفت های كانال های رفت و برگشت مجزا باشند تا شمار تقاطع كانال ها به حداقل رسیده و كار كانال كشی راحت تر صورت پذیرد. ایده آل این است كه برای شفت ها 10 تا 15 درصد فضای اضافی جهت توسعه یا تغییرات آینده منظور گردد.

 

- نقل وانتقال دستگاه ها وتجهیزات

   در طراحی صحیح موتورخانه تاسیسات یا اتاقهای هواساز و بادزن باید مسئله نقل و انتقال دستگاه های بزرگ و سنگین به داخل اتاق و بالعكس كاملا مورد توجه قرار گیرد. در غیر این صورت هزینه نقل و انتقالات و تعمییرات سیستم زیاد خواهد بود.

اطلاعات تکميلي